Tóm tắt nội dung

Luật doanh nghiệp đánh dấu một b−ớc tiến dài trong đổi mới t− duy và thực hiện cải cách

kinh tế và cải cách hành chính ở Việt nam trong mấy năm qua. Tuy nhiên, hệ thống pháp

luật về đăng ký kinh doanh vẫn còn tản mạn và phức tạp một cách không cần thiết. Báo

cáo này đánh giá các điểm mạnh và điểm yếu của Luật Doanh Nghiệp năm 1999 để hỗ trợ

và cung cấp thông tin cho các nỗ lực soạn thảo và ban hành văn bản pháp luật nhằm tiếp

tục thúc đẩy tăng tr−ởng kinh tế, tạo công ăn việc làm - thông qua việc “chuyển tải” đ−ợc

sự thành công của Luật Doanh Nghiệp hiện hành sang cả khu vực doanh nghiệp nhà n−ớc

và doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài.

Những mặt đ−ợc của Luật Doanh nghiệp:

ƒ Đơn giản hóa thủ tục thành lập và đăng ký kinh doanh, kết hợp với bãi bỏ

hàng trăm giấy phép không cần thiết nhằm xóa bỏ và giảm mạnh rào cản gia

nhập thị tr−ờng.

ƒ Quy định rõ những quyền cơ bản của doanh nghiệp đ−ợc kinh doanh ở tất cả

các ngành, nghề mà pháp luật không cấm; và

ƒ Đa dạng hóa loại hình tổ chức kinh doanh; đồng thời, xác định đ−ợc khung

quản trị công ty với các thành tố cơ bản của nó.

Tuy nhiên, Luật Doanh Nghiệp hiện hành chỉ áp dụng đối với các doanh nghiệp t− nhân

trong n−ớc - một khu vực mới xuất hiện với quy mô còn nhỏ và chỉ chiếm khoảng 10%

GDP và 5% tổng số việc làm của cả n−ớc. Các Doanh nghiệp Nhà n−ớc (DNNN) và các

doanh nghiệp có vốn đầu t− n−ớc ngoài - chiếm khoảng trên 50% GDP của cả n−ớc - lại

hoạt động theo Luật Doanh nghiệp Nhà n−ớc và Luật Khuyến khích Đầu t− n−ớc ngoài.

Điều này làm cho không những các loại hình sở hữu khác nhau đ−ợc đối xử một cách

khác nhau nh−ng bản chất của sự khác biệt này lại th−ờng không rõ ràng.

Xác định những khiếm khuyết trong quá trình thực hiện Luật Doanh nghiệp - và các biện

pháp phù hợp để khắc phục các khiếm khuyết này - là cần thiết để mở rộng phạm vi hoạt

động của Luật. Ngoài ra cũng cần phải phân tích sâu hơn các vấn đề khó khăn có thể nảy

sinh khi áp dụng Luật Doanh nghiệp Chung với các loại hình doanh nghiệp mới không có

trong Luật Doanh Nghiệp hiện hành chỉ dành cho các doanh nghiệp nh− nhân trong n−ớc.

Một trong những thách thức nổi bật nhất là công tác quản trị doanh nghiệp của các công

ty mà ở đó động cơ lợi nhuận không rõ ràng là nguyên tắc quản lý nội bộ của công ty. Nói

cách khác, đó là vấn đề quản trị doanh nghiệp của các doanh nghiệp nhà n−ớc.

Những khiếm khuyết của Luật Doanh nghiệp đ−ợc đề cập trong báo cáo này bao gồm:

ƒ Ch−a thiết lập đ−ợc nguyên tắc kiểm soát việc ban hành giấy phép mới và ch−a

th−ờng xuyên đánh giá hiệu lực và tính hữu ích của giấy phép, và các điều kiện kinh

doanh hiện hành khác. Giấy phép không cần thiết, thậm chí trái luật ch−a đ−ợc ngăn

chặn hiệu quả, hoặc ch−a bãi bỏ kịp thời.

ƒ Ch−a kiểm soát đ−ợc tên doanh nghiệp, doanh nghiệp trùng tên hoặc có tên có thể gây

nhầm lẫn trên phạm vi cả n−ớc ch−a đ−ợc ngăn chặn mà trái lại đang tăng lên.

ƒ Hạn chế góp vốn của nhà đầu t− n−ớc ngoài vào doanh nghiệp theo Luật doanh nghiệp

quá khắt khe, có tr−ờng hợp đến mức vô lý.

ƒ Góp vốn bằng tài sản không phải là tiền mặt, nhất là giá trị quyền sử dụng đất đang

gặp khó khăn(thủ tục không rõ ràng, phức tạp và chi phí cao), thậm chí không thực

hiện đ−ợc.

ƒ Quyền của cổ đông nhất là cổ đông thiểu số còn yếu và ch−a đầy đủ.

ƒ Những yêu cầu cơ bản về cuộc họp cổ đông còn tối thiểu so với chuẩn mực quốc tế

ƒ Cơ cấu quản trị công ty trách nhiệm hữu hạn ch−a tính đến sự tách biệt giữa chủ sở

hữu và ng−ời quản lý. Vì vậy, có thể ch−a phù hợp với các công ty trách nhiệm hữu

hạn mà các thành viên của nó là pháp nhân.

ƒ Cơ chế giám sát trực tiếp của các thành viên, cổ đông, hoặc gián tiếp thông qua các

thể chế nh− kiểm toán, kiểm soát nội bộ.v.v ch−a đ−ợc quy định đầy đủ, hoặc ch−a

phát huy đ−ợc hiệu lực nh− mong muốn.

ƒ Nhóm ng−ời có liên quan cũng nh− sự giám sát các giao dịch của họ với công ty ch−a

đ−ợc quy định đầy đủ, hợp lý và ch−a đ−ợc thực hiện có hiệu quả.

ƒ Chế độ công khai hoá thông tin cho cổ đông, thành viên cũng nh− đối với công chúng

còn mờ nhạt, và kém hiệu quả trên thực tế.

Rõ ràng, không thể phủ nhận thành công chung của Luật Doanh nghiệp, nh−ng các khiếm

khuyết nói trên đã và đang hạn chế không nhỏ đến sự phát triển của từng công ty nói

riêng và của toàn bộ nền kinh tế nói chung ở Việt nam. Bởi vì các nhà đầu t− tiềm tàng có

thể do dự trong việc quyết định đầu t− vào Việt Nam khi họ cảm thấy thiếu tin t−ởng là

các thoả thuận về đầu t− sẽ đ−ợc triển khai thực hiện một cách đúng đắn.

Giải quyết các điểm yếu ở trên, rõ ràng, là một quá trình lâu dài. Tuy nhiên không có lý

do gì để không tích cực bắt đầu quá trình này ngay từ bây giờ. T−ơng tự nh− vậy, việc đ−a

tất cả các loại hình doanh nghiệp vào một bộ luật về kinh doanh chắc chắn sẽ phải đối

mặt với rất nhiều thách thức. Có thể tiếp tục duy trì một số −u đãi cho một số loại hình

doanh nghiệp nhất định. Tuy nhiên, việc xây dựng Luật Doanh Nghiệp Chung có ý nghĩa

rất quan trọng, bởi vì nó giúp các quyết định nh− vậy đ−ợc minh bạch hơn – vì nó sẽ tạo

điều kiện để các nhà lập pháp và các đối t−ợng bị tác động trong xã hội đ−ợc tham vấn

đầy đủ hơn. Điều này có thể giúp giảm thiểu các nhầm lẫn và các cách diễn giải khác

nhau trong quá trình triển khai thực hiện các quy định của pháp luật ở cấp địa ph−ơng