MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 2

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ 7

DỤNG NGÂN HÀNG HÌNH ẢNH TRONG DẠY HỌC

1.1. Lược sử nghiên cứu, sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học 7

1.2. Một số khái niệm có liên quan đến phương tiện trực quan 12

1.3. Vai trò, sự ảnh hưởng của phương tiện trực quan trong quá trình dạy 17

học ở trường phổ thông

CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG NGÂN HÀNG HÌNH ẢNH 25

TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10

2.1. Giới thiệu về phần mềm FlipAlbum 25

2.2. Cấu trúc, nội dung chương trình sinh học 10 28

2.3. Nguyên tắc thiêt kế ngân hàng hình ảnh bằng phần mềm dạy học 29

2.4. Xây dựng ngân hàng hình ảnh hỗ trợ giảng dạy sinh học 10 33

2.5. Sử dụng ngân hàng hình ảnh vào giảng dạy sinh học 10 39

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 60

3.1. Mục đích thực nghiệm 60

3.2. Phương pháp thực nghiệm 60

3.3. Nội dung TN 61

3.4. Phân tích kết quả TN 61

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 73

TÀI LIỆU THAM KHẢO 74

MỞ ĐẦU

1.1. Xuất phát từ nhiệm vụ đổi mới PPDH ở trường phổ thông

Định hướng đổi mới PPDH đã được khẳng định trong “Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X” của Đảng Cộng Sản Việt Nam là: “Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới tổ chức cơ cấu, cơ chế quản lý, nội dung, phương pháp dạy và học thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam”.

Trong luật giáo dục nước CHXHCN Việt Nam được Quốc hội thông qua tháng 12 năm 1998 ở mục 2 trong điều 4 cũng nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập, ý chí vươn lên” .

Văn kiện hội nghị lần thứ IX ban chấp hành TW khóa X tiếp tục khẳng định: “Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục-đào tạo toàn diện, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng XHCN”.

Như vậy, định hướng cơ bản của đổi mới PPDH là: “hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động, đề cao khả năng tự học của người học và đề cao vai trò của người thầy về khả năng dạy cho người học cách học có hiệu quả nhất” .

Xuất phát từ nhiệm vụ đổi mới PPDH, một trong những hướng tiếp cận phù hợp với xu thế chung của thế giới là ứng dụng những thành tựu của CNTT trong giáo dục. Chỉ thị 58- CT/ TW của Bộ Chính trị ngày 17/10/2000 về đẩy mạnh phát triển ứng dụng CNTT phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục là: “đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo ở mọi cấp học, bậc học, ngành học” .

1.2. Xuất phát từ những ưu điểm của việc sử dụng PTTQ trong dạy học

Những năm gần đây, việc ứng dụng CNTT nói riêng và PTTQ nói chung trong dạy học có những kết quả nhất định, nhằm góp phần phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập. Quan điểm Giáo dục đề cao vai trò của người thầy về khả năng truyền đạt cho người học cách học có hiệu quả, bỏ lối dạy cổ truyền: Thầy đọc - trò chép, ít kích thích học sinh suy nghĩ, hạn chế sự phát triển năng lực nhận thức của học sinh, thay vào đó là phương pháp dạy học mới - phương pháp tích cực (PPTC), trong đó trò là chủ thể của việc học, tự chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng. Thầy là tác nhân của quá trình dạy học, là nhân tố hỗ trợ hướng dẫn, trọng tài, cố vấn cho sự phát huy cao độ tính năng động của người học.

Trong giáo dục, vấn đề trực quan đã được nghiên cứu từ lâu và được xem là một trong những nguyên tắc dạy học cơ bản nhất. Trực quan không chỉ là phương tiện nhận thức mà còn là phương tiện để phát triển tư duy. Từ lâu trong lý luận dạy học, trực quan được xem là nguồn thông tin phong phú và đa dạng giúp học sinh lĩnh hội tri thức một cách cụ thể, chính xác. Trực quan là con đường tốt nhất giúp học sinh tiếp cận hiện thực khách quan, góp phần khắc sâu, mở rộng, củng cố tri thức, phát triển năng lực tư duy, khả năng tìm tòi, khám phá và vận dụng tri thức. Đồng thời, giúp giáo viên tổ chức điều khiển quá trình nhận thức cho học sinh một cách chủ động, đạt hiệu quả cao.

Để phát huy vai trò của PTTQ trong nâng cao chất lượng dạy học ở trường phổ thông, hai khâu cơ bản nhất là trang bị phương tiện và sử dụng phương tiện. Trong đó, việc sử dụng một cách có hiệu quả các phương tiện trực quan như đưa hình ảnh, âm thanh, video sinh động kết hợp với bài giảng điện tử... sẽ là yếu tố quyết định việc nâng cao chất lượng, phát huy được tính tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh ,.

1.3. Xuất phát từ những ưu điểm của phần mềm FlipAlbum

Phần mềm CNTT ứng dụng trong quá trình dạy - học cũng là một loại PTTQ đặc biệt, nó có tác dụng kích thích tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học, giúp thực hiện tốt việc phân hóa, cá thể hóa trong dạy học. Theo ý kiến của một số giáo viên dạy học sinh học ở trường PT thì việc mô tả bằng lời các quá trình sinh học như nguyên phân, giảm phân, sự vận chuyển các chất qua màng sinh chất... gặp rất nhiều khó khăn, học sinh không hiểu hoặc hiểu không trọn vẹn. Khi đó việc có mặt của hình ảnh trở nên rất cần thiết.

Phần mềm FlipAlbum Vista Pro 7.0.1.363 là một trong những phần mềm thể hiện được rất nhiều ưu điểm: Giúp tạo được album với đầy đủ hình ảnh sinh động kèm âm thanh, các đoạn video clip, mục lục, chú thích... trình bày giống một quyển album thực sự phù hợp với chương trình và sách giáo khoa, đáp ứng được yêu cầu của quá trình dạy học hình thành kiến thức mới, ôn luyện, rèn luyện kĩ năng bộ môn. Khắc phục được những hạn chế của sách giáo khoa và thiết bị dạy học tĩnh như đưa âm thanh, hình ảnh động, video để minh hoạ, đồng thời đảm bảo trính trực quan, tính kĩ thuật và tính sư phạm...

Với những lý do trên tôi đã chọn vấn đề nghiên cứu: “Ứng dụng phần mềm FlipAlbum xây dựng và sử dụng ngân hàng hình ảnh trong dạy học sinh học 10 theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh”.

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc sử dụng PTTQ theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.

- Sử dụng phần mềm FlipAlbum để thiết kế ngân hàng hình ảnh hỗ trợ dạy học Sinh học 10, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Sinh học ở trường phổ thông.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc sử dụng PTTQ trong quá trình dạy học ở trường phổ thông, phát triển và hoàn thiện một số khái niệm, phạm trù

về PTTQ và vấn đề sử dụng PTTQ theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh.

- Xây dựng quy trình thiết kế và sử dụng ngân hàng hình ảnh trong dạy học Sinh học 10 bằng phần mềm FlipAlbum theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của HS.

4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Ngân hàng hình ảnh SH 10 xây dựng bằng phần mềm FlipAlbum.

- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Sinh học 10 ở THPT.

5. Phương pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết

- Nghiên cứu các tài liệu, văn bản của Đảng và Nhà nước về đổi mới phương pháp dạy học.

- Nghiên cứu tài liệu quy trình thiết kế ngân hàng hình ảnh bằng phần mềm FlipAlbum .

- Nghiên cứu CSLL của PTTQ trong quá trình dạy học ở trường THPT.

- Nghiên cứu tài liệu về tâm lý, giáo dục và lí luận dạy học Sinh học, tạp

chí giáo dục, đề tài, luận văn.

5.2. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia

Xin ý kiến của giáo viên hướng dẫn và các chuyên gia giàu kinh nghiệm, tham khảo, chỉnh lý, bổ sung, hoàn thiện phương pháp và nội dung nghiên cứu.

5.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

Thực nghiệm sư phạm ở trường THPT nhằm kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài.

6. Giả thuyết khoa học

Nếu sử dụng phần mềm FlipAlbum để thiết kế ngân hàng hình ảnh sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học Sinh học 10 ở trường phổ thông.

7. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần Mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn gồm:

Chương 1: Cơ sở khoa học của việc xây dựng và sử dụng ngân hàng hình ảnhtrong dạy học.

Chương 2: Xây dựng và sử dụng ngân hàng hình ảnh trong dạy học Sinh học 10.

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.