MỤC LỤC

Trang tựa

i

Lời cảm ơn

ii

Tóm tắt

iii

Mục lục

iv

Danh sách các chữ viết tắt

vii

Danh sách các hình

viii

Danh sách các bảng

ix

CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU

1

1.1. Sự cần thiết nghiên cứu

1

1.2. Mục tiêu đề tài

2

1.3. Phạm vi nghiên cứu

2

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

3

2.1. Tình hình sản xuất lúa gạo trên thế giới và ở Việt Nam

3

2.1.1. Sản xuất lúa gạo trên thế giới

3

2.1.2. Sản xuất lúa gạo ở Việt Nam

5

2.2. Lịch sử phát hiện và nghiên cứu ưu thế lai trên cây lúa

8

2.3. Cơ sở khoa học của công nghệ sản xuất lúa lai

9

2.3.1. Lúa lai hệ ba dòng

9

2.3.2. Lúa lai hệ hai dòng

11

2.3.3. Ưu điểm của lúa lai hệ hai dòng

12

2.4. Hiện trạng sản xuất lúa lai trên thế giới và Việt Nam

13

2.4.1. Sản xuất lúa lai trên thế giới

13

2.4.2. Sản xuất lúa lai ở Việt Nam

14

2.5. Nghiên cứu, phát triển lúa lai trên thế giới và Việt Nam

17

2.5.1. Nghiên cứu, phát triển lúa lai trên thế giới

17

2.5.2. Nghiên cứu, phát triển lúa lai ở Việt Nam

20

2.6. Một số tổ hợp lúa lai đang trồng phổ biến ở Việt Nam

22

2.7. Những trở ngại chính trong sản xuất lúa lai tại Việt Nam

23

iv

2.8. Triển vọng, định hướng phát triển lúa lai Việt Nam và sự cấp thiết của đề tài 24

CHƯƠNG 3. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM 27

3.1. Phạm vi nghiên cứu

27

3.2. Thời gian và địa điểm thí nghiệm

27

3.2.1. Thời gian thí nghiệm

27

3.2.2. Địa điểm thí nghiệm

27

3.2.3. Đặc điểm và tính chất lý hóa tính khu đất thí nghiệm

27

3.2.4. Điều kiện khí hậu thủy văn trong thời gian thí nghiệm

28

3.3. Nội dung thí nghiệm

28

3.4. Vật liệu thí nghiệm

29

3.5. Phương pháp thí nghiệm

29

3.5.1. Bố trí thí nghiệm

29

3.5.2. Các biện pháp kỹ thuật canh tác đã áp dụng

31

3.5.3. Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi

32

3.5.3.1. Các chỉ tiêu đặc trưng hình thái

32

3.5.3.2. Các chỉ tiêu nông học, sinh lý

34

3.5.3.3. Khả năng chống chịu sâu bệnh

37

3.5.3.4. Năng suất và yếu tố cấu thành năng suất

40

3.5.3.5. Các chỉ tiêu phẩm chất gạo

40

3.6. Phương pháp xử lý và thống kê số liệu

41

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

42

4.1. Kết quả khảo nghiệm 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

42

4.1.1. Đặc điểm hình thái của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

42

4.1.2. Các chỉ tiêu nông học của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

45

4.1.2.1. Thời gian sinh trưởng và phát dục

46

4.1.2.2. Động thái và tốc độ tăng trưởng chiều cao cây

47

4.1.2.3. Động thái và tốc độ đẻ nhánh

49

4.1.3. Chỉ tiêu sinh lý của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

51

4.1.4. Khả năng chống chịu sâu bệnh của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

52

4.1.5. Năng suất, yếu tố cấu thành năng suất 12 tổ hợp lúa lai triển vọng 54

4.1.5.1. Số bông/m2

54

v

4.1.5.2. Tổng số hạt/bông

54

4.1.5.3. Số hạt chắc/bông

54

4.1.5.4. Tỷ lệ hạt lép (%)

54

4.1.5.5. Trọng lượng 1.000 hạt

55

4.1.5.6. Năng suất lý thuyết (NSLT)

55

4.1.5.7. Năng suất thực tế (NSTT)

55

4.1.6. Các chỉ tiêu phẩm chất gạo của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

57

4.1.7. Các tổ hợp lúa lai triển vọng nhất trong vụ Hè thu tại Lâm Hà, Lâm Đồng 58

4.2. Buớc đầu nghiên cứu công nghệ sản xuất hạt giống lúa lai F1 hệ ba dòng thích

hợp điều kiện Tây Nguyên

58

4.2.1. Chọn ruộng và tổ hợp lai nhân dòng CMS

59

4.2.2. Kỹ thuật trên ruộng mạ

60

4.2.2.1. Thời gian gieo mạ

60

4.2.2.2. Kỹ thuật gieo mạ

60

4.2.3. Kỹ thuật trên ruộng cấy

61

4.2.4. Điều khiển các dòng bố, mẹ trỗ bông trùng khớp

61

4.2.5. Phun GA3 và thụ phấn bổ sung

62

4.2.6. Khử lẫn và thu hoạch

63

4.2.7. Thuận lợi và khó khăn về nghiên cứu, sản xuất lúa lai tại Lâm Hà

63

4.2.7.1. Thuận lợi

63

4.2.7.2. Khó khăn

63

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

64

5.1. Kết luận

64

5.2. Đề nghị

64

TÀI LIỆU THAM KHẢO

65

PHỤ LỤC

68

Phụ lục 1: Hình ảnh thí nghiệm

68

Phụ lục 2: Số liệu xử lý thống kê và tài liệu liên quan

79

vi

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT

-ADB: Ngân hàng Phát triển Châu Á - Asian Development Bank

-Bộ NN và PTNT: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

-CMS: Dòng bất dục đực tế bào chất - Cytoplasmic Male Sterile

-CV: Hệ số biến thiên - Coefficient of Variation

-Dòng A: Dòng bất dục đực tế bào chất

-Dòng B: Dòng duy trì tính trạng bất dục đực tế bào chất

-Dòng R: Dòng phục hồi tính hữu dục đực, kí hiệu theo tiếng Anh (Restorer)

-ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long

-FAO: Food and Agricuture Organization

-GA3: Gibberellic acid

-HI:

Hệ số kinh tế hay chỉ số thu hoạch - Havest Index

-IRRI: Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế - International Rice Research Institute

-NSC: Ngày sau cấy

-NSG: Ngày sau gieo

-NSLT: Năng suất lý thuyết

-NSTT: Năng suất thực tế

-PGMS: Dòng bất dục đực chức năng di truyền nhân mẫn cảm với ánh sáng –

Photoperiod sensitive Genic Male Sterile

-RCBD: Khối đầy đủ hoàn toàn ngẫu nhiên - Random Complete Block Dezign

-SSC: Công ty Cổ phần Giống Cây trồng Miền Nam - Southern Seed Company

-TBC: Tế bào chất

-TGMS: Dòng bất dục đực chức năng di truyền nhân mẫn cảm với nhiệt độ -

Thermosensitive Genic Male Sterile

-TGST: Thời gian sinh trưởng

-UNDP: Chương trình Phát triển của Liên Hiệp Quốc - United Nations Development

Programme

-UTL: Ưu thế lai

vii

DANH SÁCH CÁC HÌNH

Hình 2.1: Sơ đồ hệ thống lúa lai “ba dòng”

10

Hình 2.2: Sơ đồ hệ thống lúa lai “hai dòng”

12

Hình 3.1: Tổ hợp HR182 giai đoạn chín

68

Hình 3.2: Tổ hợp HR590 giai đoạn chín

68

Hình 3.3: Tổ hợp HR641 giai đoạn chín

69

Hình 3.4: Tổ hợp IR80112H giai đoạn chín

69

Hình 3.5: Tổ hợp IR80127H giai đoạn chín

70

Hình 3.6: Tổ hợp Nam Ưu 821 giai đoạn chín

70

Hình 3.7: Tổ hợp Nam Ưu 822 giai đoạn chín

71

Hình 3.8: Tổ hợp Nam Ưu 823 giai đoạn chín

71

Hình 3.9: Tổ hợp Nam Ưu 827 giai đoạn chín

72

Hình 3.10: Tổ hợp Nam Ưu 828 giai đoạn chín

72

Hình 3.11: Tổ hợp PAC 807 giai đoạn chín

73

Hình 3.12: Giống VND 95 – 20 giai đoạn chín

73

Hình 3.13: Sơ đồ bố trí thí nghiệm

30

Hình 3.14: Tổng quan ruộng khảo nghiệm giai đoạn trỗ

74

Hình 3.15: Tổng quan ruộng khảo nghiệm giai đoạn chín

74

Hình 4.1: Đồ thị động thái tăng trưởng chiều cao cây

75

Hình 4.2: Đồ thị tốc độ tăng trưởng chiều cao cây

75

Hình 4.3: Đồ thị động thái đẻ nhánh

76

Hình 4.4: Đồ thị tốc độ đẻ nhánh

76

Hình 4.5: Đồ thị biểu diễn năng suất lý thuyết và năng suất thực tế

77

Hình 4.6: Nhân dòng CMS PAC807A giai đoạn trỗ

77

Hình 4.7: Nhân dòng CMS PAC807A giai đoạn chín

78

Hình 4.8: Lúa và gạo tổ hợp triển vọng IR80127H

78

Hình 4.9: Lúa và gạo tổ hợp triển vọng Nam Ưu 828

79

viii

DANH SÁCH CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa trên thế giới năm 2007

4

Bảng 2.2: Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng chính ở châu Á năm 2007 5

Bảng 2.3: Diện tích lúa Việt Nam so với ở một số nước trên thế giới (1987 - 2007) 5

Bảng 2.4: Năng suất lúa Việt Nam và một số nước trên thế giới (1987 - 2007) 6

Bảng 2.5: Mười giống lúa có diện tích lớn nhất theo năm sản xuất ở các vùng 7

Bảng 2.6: Diện tích, năng suất và sản lượng lúa lai của Việt Nam 1992 – 2006 15

Bảng 2.7: Sự phát triển lúa lai tại Việt Nam (1992 – 1996) và (1997 – 2001)

15

Bảng 2.8: So sánh năng suất lúa lai và năng suất lúa nói chung của Việt Nam 16

Bảng 2.9: Diện tích, năng suất, và sản lượng của hạt giống lúa lai F1 của Việt Nam từ

1992 – 2003

16

Bảng 3.1: Đặc điểm lý, hóa tính của khu đất thí nghiệm

27

Bảng 3.2: Tình hình thời tiết, khí hậu nơi thí nghiệm

28

Bảng 3.3: Danh sách 12 tổ hợp lúa lai triển vọng và nguồn gốc chọn tạo

29

Bảng 4.1: Đặc trưng hình thái 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

44

Bảng 4.2: Các chỉ tiêu nông học của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng

45

Bảng 4.3: Thời gian sinh trưởng và phát dục của 12 tổ hợp lúa lai triển vọng (NSC) 47

Bảng 4.4: Động thái tăng trưởng chiều cao cây (Đơn vị tính: cm)

48

Bảng 4.5: Tốc độ tăng trưởng chiều cao cây (Đơn vị tính: cm/7ngày)

48

Bảng 4.6: Động thái đẻ nhánh (nhánh/bụi)

49

Bảng 4.7: Tốc độ đẻ nhánh (nhánh/7 ngày)

49

Bảng 4.8: Khả năng đẻ nhánh và tỷ lệ đẻ nhánh hữu hiệu

50

Bảng 4.9: Sự tích lũy chất khô ở giai đoạn chín và hệ số kinh tế

51

Bảng 4.10: Khả năng chống chịu sâu hại

52

Bảng 4.11: Khả năng chống chịu bệnh hại

53

Bảng 4.12: Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất

56

Bảng 4.13: Các chỉ tiêu phẩm chất gạo

57

Bảng 4.14: Các tổ hợp lúa lai triển vọng

58

ix