ĐẶT VẤN ĐỀ

Hiện nay, sản lượng gỗ lấy ra từ rừng tự nhiên còn ít trong khi nhu cầu sử dụng các sản phẩm được chế biến từ gỗ của con người vẫn không ngừng tăng, gỗ vẫn là nguồn nguyên liệu không thể thiếu được trong cuộc sống hàng ngày. Từ gỗ người ta có thể tạo ra nhiều vật dụng và các loại sản phẩm khác nhau phục vụ cho sinh hoạt của con người nhờ công nghệ hiện đại mới. Chính vì những lý do trên mà các nhà lâm nghiệp vẫn hàng, ngày hàng giờ tiếp tục tiến hành các nghiên cứu nhằm chọn tạo ra những giống mới có năng suất và chất lượng cao đáp ứng nhu cầu trên. Keo lá tràm là một trong những loài cây đang được các nhà nghiên cứu quan tâm và hướng tới. Đây là loài cây đã được xác định là thích hợp với đ iều kiện đất đai, khí hậu ở Việt Nam và có diện tích gây trồng tương đối lớn trong các chương trình trồng rừng. Loài cây này có chu kỳ kinh doanh ngắn, gỗ có thể phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau như làm giấy, ván dăm, ván sợi . Keo lá tràm là loài cây lá rộng, mọc nhanh, mọc được trên nhiều loại đất, có biên độ sinh thái rộng, phù hợp cho trồng rừng trên quy mô lớn. Ngoài việc cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp sản xuất giấy, ván nhân tạo, gỗ của loài cây này còn được sử dụng cho các mục đích khác như xây dựng, đồ gỗ, trang trí nội thất, gỗ củi . Đây cũng là loài cây có nốt sần chứa cả Rhizobium và Bradyrhiobium, có khả năng tổng hợp nitơ tự do trong không khí rất cao (Dart và các cộng sự, 1991), có khả năng thích ứng với nhiều điều kiện khí hậu đất đai ở nước ta từ vùng cát ven biển tương đối khô hạn đến vùng núi thấp dưới 400m ở Tây Nguyên. Từ năm

1980, nò i địa phương Đồng Nai của Keo lá tràm đã được lấy giống để gây trồng ở nhiều nơi. Nếu nguồn giống tốt, điều kiện sinh thái và lập địa phù hợp sẽ tạo ra khối lượng gỗ lớn không những đáp ứng được nhu cầu trong nước

mà còn có thể xuất khẩu sang nước ngoài. Những năm gần đây một loạt các công trình nghiên cứu dòng vô tính keo lá tràm đã được thực hiện nhằm cải thiện chất lượng di truyền.

Keo lá tràm là một trong những loài cây đáp ứng được mục tiêu của trồng rừng sản xuất của nước ta trong giai đoạn trước mắt cũng như lâu dài. Có khả năng thích ứng lớn có thể trồng trên đất trống đồi núi trọc, vừa có khả năng cung cấp gỗ nguyên liệu vừa có khả năng cung cấp gỗ lớn có giá trị để làm đồ mộc. Vì vậy, đây là một trong những loài cây chính được dùng trong trồng rừng sản xuất ở nhiều vùng trong cả nước. Nó i đến trồng rừng sản xuất thì năng suất rừng là vấn đề quan trọng hàng đầu, trong đó công tác giống là vấn đề rất quan trọng vì có giống tốt sẽ làm tăng năng suất và chất lượng rừng. Các nghiên cứu về cải thiện giống Keo lá tràm được thực hiện ở Trung tâm nghiên cứu giống cây rừng từ năm 1991 đến nay qua các đề tài nghiên cứu khoa học. Giai đoạn 1991- 1995 đề tài cấp nhà nước “Xây dựng cơ sở khoa học cho việc cung cấp nguồn giống cây rừng được cải thiện - mã số KN

03 - 03” và kế tiếp giai đoạn 1996 - 2000 là đề tài cấp nhà nước “Chọn giống và nhân giống cho một số loài cây rừng chủ yếu - mã số KH 08- 04” do Giáo sư Lê Đình Khả làm chủ nhiệm và Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Nghĩa làm chủ đề mục đã nghiên cứu về cải thiện giống Keo lá tràm. Hiện nay về lĩnh vực này vẫn được tiếp tục nghiên cứu thông qua đề tài cấp ngành “Nghiên cứu chọn, tạo giống có năng suất và chất lượng cao cho một số loài cây trồng rừng chủ yếu ở Việt Nam” thực hiện giai đoạn 2001 - 2005 và giai đoạn 2006 - 2010, do Tiến sỹ Hà Huy Thịnh làm chủ nhiệm. Theo số liệu thống kê toàn quốc giai đoạn 1986 - 1992 của Vụ khoa học công nghệ, Bộ lâm nghiệp (1994) cho thấy Keo lá tràm có tỷ lệ diện tích trồng là 4,5% (khoảng 43000 ha). Hàng năm, d iện tích rừng trồng Keo lá tràm tăng khoảng 10.000 tới 15.000 ha

(Nguyễn Hoàng Nghĩa, 2003). Đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về Keo lá tràm cả trong nước và trên thế giới. Ở nước ta nhiều các dòng và xuất xứ Keo lá tràm được công nhận là giống nhà nước và giống tiến bộ kỹ thuật. Keo lá tràm được trồng nhiều ở các tỉnh miền Trung và Đông nam bộ cho năng suất và chất lượng cao. Với nhiều công dụng như vậy Keo lá tràm hiện đang là loài cây trồng rừng phổ biến trong các chương trình trồng rừng ở nước ta. Chính vì vậy cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyển chọn các dòng và các xuất xứ Keo lá tràm có năng suất và chất lượng cao cho trồng rừng, đặc biệt đối với trồng rừng miền Bắc. Trên cơ sở nối tiếp các đề tài nghiên cứu về cải thiện giống Keo lá tràm đã được thực hiện tại trung tâm G iống cây rừng thuộc Viện Lâm nghiệp Việt Nam từ trước đến nay chúng tôi tiếp tục nghiên cứu đề tài: “Chọn lọc các dòng vô tính Keo lá tràm (Acacia auriculiform is) có năng suất và chất lượng cao cho trồng rừng một số tỉnh miền Bắc”

MỤC LỤC

Lời cam đoan . i Lời cảm ơn ii Mục lục . iii Danh mục các bảng vi Danh mục các hình . vii ĐẶT VẤN ĐỀ . 1

Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU . 4

1.1. Quan điểm chung về vấn đề nghiên cứu 4

1.2. Khái quát chung về cây keo lá tràm . 6

1.3. Nghiên cứu về keo lá tràm 8

1.3.1. Nghiên cứu về Keo lá tràm trên thế giới 8

1.3.1.1. Các nghiên cứu chung về Keo lá tràm 8

1.3.1.2. Các nghiên cứu về lĩnh vực cải thiện giống Keo lá tràm 12

1.3.2. Nghiên cứu về keo lá tràm ở Việt Nam . 14

1.3.2.1. Các nghiên cứu chung về Keo lá tràm 14

1.3.2.2. Các nghiên cứu về lĩnh vực cải thiện giống Keo lá tràm 16

Chương 2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KHU VỰC NGHIÊN CỨU 21

2.1. Vị trí địa lý . 21

2.2. Địa hình . 21

2.3. Khí hậu - Thủy văn . 21

2.4. Điều kiện đất đai nơi khảo nghiệm giống . 22

Chương 3. MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHư ƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 23

3.1. Mục tiêu nghiên cứu . 23

3.2. Nội dung nghiên cứu . 23

3.3. Vật liệu nghiên cứu 23

3.4. Phương pháp nghiên cứu 25

3.4.1. Phương pháp tiếp cận . 25

3.4.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 25

3.4.3. Xử lý số liệu 28

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN . 32

4.1. Biến động về sinh trưởng và một số chỉ tiêu chất lượng của các dòng

vô tính keo lá tràm 32

4.1.1. Khu khảo nghiệm 102 dòng vô tính thiết lập năm 2002 tại Ba Vì -

Hà Nội 32

4.1.1.1. Biến động về sinh trưởng . 34

4.1.1.2. Biến động về chất lượng 39

4.1.2. Khu khảo nghiệm chứng minh dòng thiết lập năm 2005 . 42

4.1.2.1. Biến động về sinh trưởng . 45

4.1.2.2. Biến động về chất lượng 48

4.1.3. Tuyển chọn các dòng vô tính có sinh trưởng nhanh, chất lượng tốt 51

4.2. Khả năng chịu rét của các dòng vô tính keo lá tràm 52

4.2.1. Khu khảo nghiệm 102 dòng vô tính thiết lập năm 2002 52

4.2.2. Khu khảo nghiệm chứng minh dòng thiết lập năm 2005 . 56

4.2.3. Tuyển chọn các dòng vô tính sinh trưởng nhanh, chất lượng tốt

và có khả năng chịu rét 59

4.3. Giâm hom các dòng vô tính keo lá tràm . 60

Chương 5. KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KHUYẾN NGHỊ . 67

5.1. Kết luận . 67

5.1.1. Mức độ phân hóa về sinh trưởng và một số chỉ tiêu chất về hình dạng thân của các dòng vô tính Keo lá tràm trong 2 khu

vực khảo nghiệm . 67

5.1. 2. Khả năng chịu rét của các dòng vô tính Keo lá tràm . 68

5.1.3. Khả năng nhân giống bằng hom của các dòng vô tính Keo lá tràm . 68

5.1.4. Các dòng vô tính Keo lá tràm được chọn . 69

5.2. Tồn tại và khuyến nghị . 69

5.2.1. Tồn tại . 69

5.2.2. Khuyến nghị 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO 71

I. Tiếng việt 71

II. Tiếng anh . 73

PHỤ BIỂU