Lực lượng sản xuất bao gồm nhiều nhân tố cụ thể nhưng thường được phân tích thành 2 nhóm nhân tố: người lao động với kỹ năng lao động của họ và tư liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động. Trong quá trình sản xuất, sức lao động của con người và tư liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động, kết hợp với nhau tạo thành lực lượng sản xuất.

Trong các yếu tố của lực lượng sản xuất, “ Lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, là con người lao động” ( V.I. Lênin: Toàn tập, nxb.Tiến bộ, Matxcova, 1977, trang 38, trang 430). Chính con người lao động là chủ thể của quá trình lao động sản xuất, với sức mạnh và kỹ năng lao động của mình, sử dụng tư liệu lao động, trước hết là công cụ lao động, tác động vào đối tượng lao động để sản xuất ra của cải vật chất. Cùng với quá trình lao động sản xuất, sức mạnh và kỹ năng lao động của con người ngày càng được tăng lên, đặc biệt là trí tuệ của con người không ngừng phát triển, hàm lượng trí tụê của lao động ngày càng cao. Ngày nay với cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, lao động trí tụê ngày càng đóng vai trò chính yếu.

Cùng với người lao động, công cụ lao động cũng là 1 yếu tố cơ bản của lực lượng sản xuất đóng vai trò quyết định trong lực lượng sản xuất. Công cụ lao động do con người sáng tạo ra, là “ Sức mạnh của tri thức đã được vật thể hoá”, nó “ nhân” sức mạnh của con người trong quá trình lao động sản xuất. Công cụ lao động là yếu tố động nhất của lực lượng sản xuất. Cùng với quá trình tích lũy kinh nghiệm, với những phát minh và sáng chế kỹ thuật, công cụ lao động không ngừng được cải tiến và hoàn thiện. Chính sự cải tiến và hoàn thiện không ngừng, công cụ lao động đã làm biến đổi toàn bộ tư liệu sản xuất, xét đến cùng đó là nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi xã hội.