Trong công tác xây dựng Đảng, công tác kiểm tra, giám sát có vị trí, vai trò rất quan trọng. Về bản chất, công tác kiểm tra, giám sát của Đảng là sự tác động sâu sắc, có hệ thống vào quá trình thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội và công tác xây dựng Đảng; nó là một trong những chức năng lãnh đạo của Đảng, đảm bảo cho Đảng luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đảng ta là đảng cầm quyền, Đảng lãnh đạo xã hội bằng chủ trương, đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng; bằng công tác tư tưởng, tổ chức và kiển tra, giám sát… Đảng lãnh đạo thông qua Nhà nước, các đoàn thể chính trị - xã hội, hệ thống tổ chức và đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng, Tổ chức của Đảng ở các cấp, các nghành không những có trách nhiệm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện mà còn có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc thực hiện, bảo đảm cho nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế, kết luận của Đảng được chấp hành nghiêm chỉnh, thắng lợi trong thực tiễn. Nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế, kết luận của Đảng dù được xác định đúng, có sức hấp dẫn, có tính khả thi nhưng nếu tổ chức thực hiện thiếu chặt chẽ, nhất là không kiểm tra, giám sát hoặc kiểm tra, giám sát không đến nơi, đến chốn thì kết quả thực hiện sẽ bị hạn chế, thậm chí phạm sai lầm.

Quan điểm của C.Mác, Ăng Ghen và Lê Nin đều khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát trong mọi hoạt động lãnh đạo, quản lý và trong công tác xây dựng Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng nói: “Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi. Khi đã có chính sách đúng thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do cách tổ chức công việc, lựa chọn cán bộ và kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài thì chính sách đúng mấy cũng vô ích, và có thể nói rằng: Chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra”1.

Ngay từ khi thành lập và trong suốt qúa trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn coi trọng và tiến hành thường xuyên công tác kiểm tra, coi đó là một nguyên tắc, một khâu quan trọng trong quá trình lãnh đạo và quá trình xây dựng Đảng. Kiểm tra nhằm đảm bảo đường lối chính sách của Đảng được xác định đúng, được quán triệt và thực hiện thắng lợi trong thực tiễn, đó là vấn đề có tính nguyên tắc, vừa là chức năng lãnh đạo vừa là trách nhiệm, phương pháp, quy trình lãnh đạo của Đảng.

Công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được những thành tựu bước đầu quan trọng, đưa đất nước ta chuyển sang một thời kỳ mới- thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa mà do Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn. Tuy nhiên, trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhất là trong điều kiện phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, mở rộng hợp tác quốc tế…có rất nhiều vấn đề mới phát sinh đòi hỏi Đảng phải thường xuyên tiếp cận, nắm bắt và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh của xã hội. Đối tượng và nhiệm vụ lãnh đạo của Đảng ngày càng đa dạng, phong phú, sinh động; phạm vi hoạt động của đội ngũ đảng viên rộng khắp trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng…Sự phức tạp và mặt trái của cơ chế thị trường đang hàng ngày, hàng giờ tác động sâu sắc đến các mặt của đời sống xã hội. Đại đa số cán bộ, đảng viên vẫn kiên định, vững vàng, tiên phong, gương mẫu đi đầu trong công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước nhưng vẫn còn một bộ phận giảm sút ý chí phấn đấu, phai nhạt lý tưởng, không phát huy vai trò tích cực của người cán bộ, đảng viên…