LỜI MỞ ĐẦU

Trong nền kinh tế thị trường, giá cả với tư cách là tín hiệu của thị trường, là bàn tay vô hình điều tiết nền sản xuất xã hội, tác động một cách nhanh nhạy, trực tiếp và gián tiếp tới đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của mỗi quốc gia. Sự hình thành, vận động của giá thị trường do những quy luật của thị trường chi phối. Do đó, giá thị trường tác động khi thì tích cực, khi thì tiêu cực tới quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, hiệu quả của hoạt động xuất nhập khẩu hay quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước nói chung.

Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam có được lợi thế nhờ nguồn tài nguyên tương đối phong phú và đa dạng như dầu mỏ, than đá. Song xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là mặt hàng dầu thô, chưa qua tinh chế, phần lớn nhập khẩu các loại xăng dầu thành phẩm từ nước ngoài để phục vụ cho nhu cầu sản xuất và tiêu dùng hàng ngày (nhập khẩu 100% xăng dầu thành phẩm). Giá xăng dầu mang tính toàn cầu đã tác động mạnh vào những nước có sử dụng xăng dầu, trong đó có Việt Nam, mang tính chất khách quan. Do vậy giá xăng dầu trong nước rất nhạy cảm với giá thị trường thế giới. Chỉ cần một sự tăng giá hay giảm giá xăng dầu trên thị trường thế giới là sẽ ảnh hưởng đến giá trong nước của Việt Nam. Mặt khác giá xăng dầu trên thị trường thế giới lại biến động không ngừng do nhiều nguyên nhân khác nhau. Do vậy việc nghiên cứu đề tài “Chính sách quản lý giá mặt hàng xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam hiện nay: Thực trạng và giải pháp” là một việc làm cần thiết.

Đề tài nghiên cứu thực trạng chính sách quản lý giá xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam hiện nay, đánh giá những thành công, hạn chế của chính sách này để từ đó đề xuất phương hướng và biện pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa chính sách.

- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các công cụ, biện pháp được nhà nước sử dụng để quản lý giá xăng dầu nhập khẩu; những thành công đạt được cũng như những hạn chế, nguyên nhân của các hạn chế trong quá trình áp dụng các công cụ và biện pháp đó.

- Phạm vi nghiên cứu của đề tài là chính sách quản lý giá mặt hàng xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam từ năm 1991 đến nay.

Vận dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với phương pháp thống kê, phân tích để từ đó rút ra các kết luận làm cơ sở đưa ra các giải pháp cho việc nghiên cứu.

Ngoài lời mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày trong 3 chương:

Chương I: Những vấn đề lý luận chung về giá cả và chính sách quản lý giá của nhà nước.

Chương II: Thực trạng chính sách quản lý giá của nhà nước mặt hàng xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam.

Chương III: Phương hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện chính sách quản lý giá xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam.

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG I 3

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIÁ CẢ VÀ CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC 3

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC HÌNH THÀNH GIÁ CẢ THỊ TRƯỜNG 3

1. Khái niệm giá trị 3

2. Khái niệm giá trị kinh tế 4

3. Giá cả và sự hình thành giá cả 6

3.1. Các quy luật kinh tế của thị trường quyết định sự hình thành và vận động của giá cả 6

3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến giá cả 8

II. CHÍNH SÁCH VÀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC 12

1. Sự cần thiết khách quan của chính sách quản lý về giá của Nhà nước 12

2. Vai trò quản lý của nhà nước về giá ở Việt Nam 14

3. Các biện pháp điều tiết giá cả chủ yếu của Nhà nước theo cơ chế thị trường 15

3.1. Định giá 15

3.2. Trợ giá 17

3.3. Thuế 17

3.4. Các biện pháp điều hoà thị trường 18

3.5. Các biện pháp ổn định sức mua của đồng tiền 19

3.6. Các biện pháp điều tiết giá cả khác 19

4. Một số quan điểm về đổi mới chính sách và cơ chế quản lý giá ở Việt Nam 20

4.1. Thực hiện tự do hoá thị trường và giá cả 20

4.2. Chính sách và cơ chế quản lý giá của nhà nước phải luôn hướng vào việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ 21

4.3. Chính sách và cơ chế quản lý phải được đặt trong một tổng thể các giải pháp đồng bộ 21

4.4. Mức độ và hình thức can thiệp của Nhà nước tới giá cả thị trường phải tuỳ thuộc vào vị trí của từng loại hàng hoá 22

4.5. Cần hoàn thiện và nâng cao quyền lực của bộ máy tổ chức quản lý giá 23

III. CHÍNH SÁCH VỀ GIÁ XĂNG DẦU CỦA MỘT SỐ NƯỚC 23

1. Chính sách giá xăng dầu của OPEC 23

2. Chính sách giá xăng dầu của các nước ASEAN 26

2.1. Chính sách giá xăng dầu của Inđônêxia 27

2.2. Chính sách giá xăng dầu của Malaysia 27

2.3. Chính sách giá xăng dầu của Thái Lan 28

2.4. Chính sách giá xăng dầu của Philippin 29

2.5. Chính sách giá xăng dầu của Singapore 29

2.6. Chính sách giá xăng dầu của các nước khác 30

CHƯƠNG II 31

THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC MẶT HÀNG XĂNG DẦU NHẬP KHẨU Ở VIỆT NAM 31

I. THỰC TRẠNG VÀ CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ GIÁ Ở VIỆT NAM TỪ NĂM 1991 ĐẾN NAY 31

1. Bình ổn giá cả thị trường 31

2. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý giá 31

3. Tăng cường công tác thông tin giá cả, thị trường 32

4. Tăng cường công tác thanh tra giám sát 32

II. THỰC TRẠNG VÀ CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI MẶT HÀNG XĂNG DẦU NHẬP KHẨU 33

1. Sự cần thiết phải điều chỉnh giá xăng dầu 33

2. Đặc trưng của mặt hàng xăng dầu nhập khẩu Việt Nam 34

3. Thực trạng biến động về giá của mặt hàng 38

4. Chính sách quản lý giá của nhà nước đối với mặt hàng xăng dầu nhập khẩu 40

III. ĐÁNH GIÁ VỀ CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ VỀ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI MẶT HÀNG XĂNG DẦU NHẬP KHẨU 49

1. Những thành công 49

2. Những hạn chế 50

3. Nguyên nhân của những hạn chế 52

3.1. Nguyên nhân khách quan 52

3.2. Nguyên nhân chủ quan 54

CHƯƠNG III 56

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ GIÁ XĂNG DẦU NHẬP KHẨU Ở VIỆT NAM 56

I. DỰ BÁO SỰ BIẾN ĐỘNG GIÁ CẢ MẶT HÀNG XĂNG DẦU NHẬP KHẨU TRONG THỜI GIAN TỚI 56

1. Dự báo sự biến động giá cả mặt hàng xăng dầu trên thị trường thế giới 56

2. Dự báo về cung cầu dầu mỏ ở Việt Nam 59

II. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN VÀ ĐỔI MỚI CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ VỀ GIÁ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI MẶT HÀNG NÀY 61

1. Mục tiêu của việc hoàn thiện và đổi mới chính sách và cơ chế quản lý giá xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam 61

2. Các giải pháp nhằm hoàn thiện và đổi mới chính sách và cơ chế quản lý giá xăng dầu nhập khẩu ở Việt Nam 62

2.1. Chính sách thuế xăng dầu nhập khẩu 62

2.2. Các chính sách về quỹ bình ổn giá và điều chỉnh giá bán lẻ trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 63

2.3. Theo dõi chặt chẽ và có những dự báo thường xuyên về sự biến động giá cả mặt hàng xăng dầu để có điều chỉnh hợp lý 64

2.4. Ổn định giá cả của những mặt hàng khác 64

2.5. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát không để xảy ra tình trạng lợi dụng việc tăng giá xăng dầu để nâng giá các loại hàng hoá khác, hay tình trạng buôn lậu qua biên giới 65

KẾT LUẬN 67

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 69

PHỤ LỤC 71

DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH VẼ 79

BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT 80

MỤC LỤC 82