1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau gần 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, nền kinh tế của

nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng: Đời sống vật chất và tinh

thần của nhân dân đã được nâng lên rõ rệt, kinh tế ở khu vực nông thôn đã

chuyển hướng sang phát triển sản xuất hàng hoá.

Sơn La là một tỉnh miền núi nằm ở vùng Tây Bắc của tổ quốc, kinh tế

của tỉnh trong những năm sau đổi mới tuy có tốc độ tăng trưởng khá cao so

với cả nước, nhưng chưa vững chắc, chất lượng chưa cao, hiệu quả và sức

cạnh tranh thấp. Đến nay, kinh tế của Sơn La về cơ bản vẫn trong tình trạng

sản xuất nhỏ, cơ cấu sản xuất và cơ cấu kinh tế còn đơn điệu, lạc hậu, năng

suất lao động thấp. Đặc biệt là vùng sâu, vùng xa nền kinh tế còn mang nặng

tính tự nhiên, tự cấp, tự túc hay nói cách khác thị trường “trống” còn rất lớn.

Khoảng cách chênh lệch về mức sống, trình độ dân trí, trình độ văn hoá giữa

các vùng đô thị, vùng gần trục giao thông với vùng cao, vùng sâu, vùng xa

không những không thu hẹp mà ngày càng tăng lên.

Vì vậy, nghiên cứu về vấn đề phát triển KTHH ở Sơn La - cơ sở để

mở rộng kinh nghiệm sang các tỉnh miền núi khác, đang là yêu cầu bức xúc cả

về lý luận và thực tiễn. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, tác giả lựa chọn đề

tài: “Phát triển kinh tế hàng hoá ở Sơn La trong thời kỳ đẩy mạnh công

nghiệp hoá, hiện đại hoá ”, làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sỹ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu

Thúc đẩy kinh tế phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá ở tỉnh Sơn La

là một vấn đề lớn, mang tính chiến lược nên được Đảng và Nhà nước ta hết sức

quan tâm. Sự quan tâm đó còn được thể hiện qua các chính sách kinh tế, các

công trình đã nghiên cứu thuộc đề tài cấp bộ, các luận án tiến sỹ. Các công

trình nghiên cứu đã đóng góp rất lớn cả về lý luận, cũng như luận giải tình

hình thực tế, trên cơ sở đó đã đưa ra các định hướng và giải pháp cho phát triển

kinh tế ở các tỉnh miền núi.

Về lý luận và nhận thức, một số tác giả đã tập trung nghiên cứu quá trình

chuyển từ KTTN sang KTHH và chuyển từ KTHH sang KTTT. Những lý luận

đó là cơ sở tham khảo và kế thừa quan trọng cho luận án. Đặc biệt những tư liệu

và kết quả nghiên cứu về kinh nghiệm phát triển kinh tế của một số nước trên thế

giới được tác giả kế thừa, chọn lọc và phát triển để nhằm đáp ứng mục tiêu

nghiên cứu của luận án, đảm bảo gắn lý luận với thực tiễn.

2

Về phân tích và luận giải tình hình thực tế, tuỳ theo các công trình, với

cách tiếp cận khác nhau, không gian nghiên cứu và hoàn cảnh lịch sử cụ thể,

các công trình đã đánh giá một cách tổng quát về thực trạng kinh tế xã hội của

miền núi, đặc biệt là các tỉnh đặc biệt khó khăn. Nhiều công trình nghiên cứu

về khu vực miền núi cũng đã đề xuất những chính sách và giải pháp xác đáng

cho sự phát triển kinh tế của khu vực miền núi. Chẳng hạn như các chính sách

ưu đãi về vốn, chính sách phát triển khoa học công nghệ, chính sách phát triển

nguồn nhân lực .v.v, đối với khu vực miền núi. Đó là những ý kiến mà tác giả

có kế thừa, để có thể đề xuất những quan điểm và phương hướng cho phát triển

kinh tế hàng hoá ở tỉnh Sơn La trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên phần nhiều những công trình nói trên chỉ dừng lại ở những

định hướng lớn hoặc chỉ nghiên cứu ở những khía cạnh riêng biệt, hay chỉ

nhận định đánh giá chung, chưa có công trình nào và đề tài nào nghiên cứu

cụ thể, trực tiếp về: “Phát triển kinh tế hàng hoá ở Sơn La trong thời kỳ

đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá” một cách đầy đủ toàn diện và có

hệ thống dưới góc độ của chuyên ngành kinh tế chính trị học.

3. Mục đích, ý nghĩa của việc nghiên cứu luận án

* Mục đích nghiên cứu của luận án: Hệ thống hoá và làm rõ những

vấn đề lý luận cơ bản và sự cần thiết phải phát triển kinh tế hàng hoá ở Sơn La.

Trên cơ sở phân tích thực trạng phát triển kinh tế và kinh tế hàng hoá trong thời

gian qua để đề xuất phương hướng và đưa ra những giải pháp cơ bản để góp

phần thúc đẩy phát triển kinh tế hàng hoá ở tỉnh Sơn La trong thời kỳ đẩy mạnh

CNH, HĐH.

* ý nghĩa nghiên cứu của luận án: 1) Từ những mục tiêu nói trên,

luận án cung cấp một số luận cứ khoa học cho các cơ quan điều hành vĩ mô

xây dựng chính sách, luật pháp và xác định các công cụ, giải pháp để thúc đẩy

phát triển KTHH ở tỉnh Sơn La nói riêng và khu vực miền núi nói chung. 2)

Luận án là một tài liệu tham khảo cho các cơ quan hoạch định chính sách của

tỉnh Sơn La nói riêng và các nhà nghiên cứu ở tầm vĩ mô.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

Luận án nghiên cứu cả ở khía cạnh lý luận, thực tiễn, phương hướng

và giải pháp đối với phát triển KTHH của tỉnh Sơn La. Về không gian: Đề tài

tập trung nghiên cứu tình hình phát triển KTHH ở tỉnh Sơn La. Về thời gian:

Phân tích chủ yếu từ sau khi thực hiện đường lối đổi mới của nước ta đến nay và

triển vọng phát triển KTHH đến năm 2010. Nội dung: Vấn đề phát triển

KTHH là vấn đề rộng lớn, mỗi khía cạnh của vấn đề cũng có thể trở thành

một đề tài nghiên cứu. Nhưng tác giả chủ yếu nghiên cứu thực trạng và đưa

ra các giải pháp phát triển KTHH ở tỉnh Sơn La.

3

5. Phương pháp nghiên cứu

Luận án dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê

nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm của Đảng ta về vấn đề

phát triển kinh tế nói chung, phát triển sản xuất hàng hoá và kinh tế thị

trường nói riêng.

Luận án sử dụng các phương pháp truyền thống, cơ bản như: duy vật

biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp phân tích thống kê, phân tích so

sánh, mô hình hoá, phương pháp nghiên cứu thực chứng, tổng hợp hoá và

khái quát hoá, phương pháp đánh giá và phân tích theo mô hình SWOT là

phương pháp đánh giá những mặt thuận lợi và khó khăn để tìm ra triển vọng

trong phát triển .v.v.

6. Đóng góp của luận án

- Trên cơ sở hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về quá trình

chuyển từ KTTN sang KTHH, bản chất của nền KTHH, luận án phân tích và

làm rõ thêm cơ sở lý luận, cơ sở khoa học của phát triển KTHH ở Sơn La

trong điều kiện đặc thù của một tỉnh miền núi. Đồng thời tác giả đưa ra các

tiêu chí phản ánh trình độ phát triển kinh tế hàng hoá của địa phương, vùng

lãnh thổ.

- Khảo sát, phân tích và đánh giá đúng thực trạng của phát triển

KTHH ở tỉnh Sơn La. Thông qua phương pháp phân tích theo mô hình

SWOT, đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu, thời cơ và thách thức của phát

triển kinh tế hàng hoá ở Sơn La.

- Nguyên nhân của việc chậm phát triển kinh tế hàng hoá ở Sơn La.

- Đề xuất phương hướng và đưa ra tám giải pháp chủ yếu nhằm phát

triển KTHH ở Sơn La trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH