LỜI NÓI ĐẦU

Từ xưa tới nay, kể từ khi xuất hiện công cụ lao động bằng đá, quá trình cá nhân hoá lao động ra đời kéo theo sự ra đời của chế độ tư hữu tư nhân, xã hội hình thành các giai cấp và đối kháng giai cấp. Nhà nước ra đời để duy trí trạng thái ổn định xã hội, làm dịu đi các mâu thuẫn trong xã hội, để các giai cấp không tiêu diệt lẩn nhau và tiêu diệt luôn cà xã hội. Các giai cấp thống trị luôn tìm cách thống trị, đàn áp các giai cấp khác bằng nhiều cách như tổ chức quân đội, cảnh sát, xây dựng hệ tư tưởng, luật pháp… để buộc tất cả các giai cấp khác phải tuân thủ. Xã hội càng phát triển, nhất là trong bối cảnh thế giới đang có xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá và hợp tác quốc tề thì vai trò của pháp luật và pháp chế ngày càng được khẳng định.

Vì vậy trong bối cảnh hiện nay, mổi Nhà nước đều có hệ thống pháp luật riêng phù hợp với sự phát triển của từng quốc gia, dân tộc… Việt Nam củng không nằm ngoài xu thế ấy. Chúng ta đang cố gắng xây dựng một hệ thống pháp luật chặt chẻ, linh hoạt, tiến bộ, … phù hợp với sự phát triển của đất nước ra.

Mổi quốc gia dân tộc cần xây dựng một hệ thống pháp luật riêng cho mình, khi xây dựng hệ thống pháp luật mổi quốc gia cần phải căn cứ vào hoàn cảnh, phong tục, tập quán và đặc biệt là các bộ luật trước đó của mình mà xây dựng cho phù hợp.

Trong lịch sử của nước ta thời phong kiến đã hình thành khá nhiều bộ luật, mổi triều đại phong kiến có một bộ luật riêng, mổi bộ luật là một cột mốc của mổi giai đoạn phát triển của đất nước ta. Đầu tiên là sự ra đời của bộ luật Hình Thư vào thời Lý, Quốc triều hình luật vào thời Trần, Luật Hồng Đức của triều Lê... và cuối cùng là bộ luật Gia Long. Các bộ luật sau đều có sự kế thừa và phát triển các bộ luật trước. Bộ luật cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam là bộ luật Gia Long. Đây là một bộ luật được các nhà nghiên cứu lịch sử, pháp luật nước ta quan tâm nghiên cứu nhiều. Nó không chỉ là đỉnh cao so với những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, mà còn đối với cả bộ luật được biên soạn vào đầu thé kỷ XIX.

Nghiên cứu các bộ luật củ là tiền đề để xây dựng những bộ luật mới. Về mặt giá trị, nếu biết khai thác và sử dụng, các bộ luật nói trên còn là di sản pháp luật quý giá đối với hiện tại và cả tương lai.

Bộ luật Gia Long hay còn được biết đến với tên Hoàng triều luật lệ, Quốc triều điều luật, Nguyễn triều hình luật, Hoàng Việt luật lệ là bộ luật chính thức của Việt Nam thời đầu nhà Nguyễn do Bắc thành Tổng trấn Nguyễn Văn Thành soạn thảo và vua Gia Long cho ban hành năm 1815. Đây là bộ luật cuối cùng của chế độ phong kiến của Việt Nam.

Bộ luật này ra đời trong bối cảnh đất nước ta đã được thống nhất sau hàng trăm năm cát cứ của các triều đại Lê-Trịnh, Nguyễn…Bộ luật này dưới triều Nguyễn được các vua Minh Mệnh, Thiệu Trị, Tự Đức... chỉ có bổ sung, thêm bớt một số điểm cụ thể vào các điều quy định.

Hoàng Việt luật lệ được sử dụng trong suốt thời nhà Nguyễn rồi dùng tiếp ở Trung Kỳ trong thời Thực dân Pháp chiếm đóng Việt Nam.

Từ khi Pháp xâm lược, chúng đã có nhiều tác động đến hệ thống luật pháp nhà Nguyễn. Do đó tiểu luận này chỉ nghiên cứu pháp luật phong kiến của Việt Nam cho đến trước khi thực dân Pháp xâm lược, tức là trước 1858.

*********************

Khi thực hiện tiểu luận này, mục đích của chúng tôi là tham gia nghiên cứu pháp luật mà đối tượng mà chúng tôi nghiên cứu trong bài tiểu luận này là bộ quốc luật cuối cùng của Triều đại phong kiến Việt Nam-luật Gia Long.

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi gặp khá nhiều khó khăn trong việc phá triển đề tài như: nguồn tài liệu, sự chính xác của các nguồn tài liệu,… các điều này đã thực sự cản trở việc nghiên cứu của chúng tôi, vậy nên chúng tôi đã cố gắng khắc phục để có thể cho ra đời một tiểu luận tốt nhất mà chúng tôi có thể.

Trong quá trình hoàn thành tiểu luận này, chúng tôi-những người thực hiện có thể có sai xót… mong nhận được sự tham gia đóng góp ý kiến của quý thầy cô cùng toàn thể những bạn đọc tiểu luận này.

Thân ái!

Tp Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2010

Các tác giả.

*******************************

CHƯƠNG 1: VÀI NÉT VỀ BỘ LUẬT GIA LONG. 3

PHẦN 1: HOÀN CẢNH RA ĐỜI CỦA BỘ LUẬT GIA LONG 3

I. NGUYÊN NHÂN: 3

II. CỞ SỞ PHÁP LUẬT: 3

III. RA ĐỜI 3

Phần 2: Bản chất của bộ luật Gia Long 4

Phần 3: Cấu trúc 4

Phần 4: Nội dung 5

CHƯƠNG 2: NỘI DUNG CỦA BỘ LUẬT GIA LONG 6

PHẦN 1: NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG 6

PHẦN 2: NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ DÂN SỰ 6

2.1 Sở hửu và hợp đồng: 6

2.2 Thừa kế: 6

2.3 Trách nhiệm dân sự 6

2.4 Đất đai 6

2.5 Thuế khóa và lao dịch 7

PHẦN 3: NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ HÌNH SỰ 7

3.1 Nguyên tắc chung: 7

3.2 Tội phạm: 7

Các tội phạm được quy định trong luật gồm các nhóm tội: 7

3.3 Các hình thức giảm tội: 8

3.4 Các nhóm tội cụ thể: 8

3.5 Hình phạt: 8

PHẦN 4: NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH 10

4.1 Hôn nhân: 10

PHẦN 5: NHỮNG QUY ĐỊNH VÊ TỐ TỤNG: 10

5.1 CÁC QUY ĐỊNH TỐ TỤNG 12

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2: 12

CHƯƠNG 3: GIÁ TRỊ LUẬN CỦA BỘ LUẬT GIA LONG 13

3.1: SO VỚI BỘ LUẬT HỒNG ĐỨC: 13

PHẦN III.2: GÍA TRỊ CỦA BỘ SỬ NÀY. 15

A GIÁ TRỊ 15

B HẠN CHẾ: 16

C. BÀI HỌC RÚT RA 16

KẾT LUẬN TIỂU LUẬN 18

TÀI LIỆU THAM KHẢO 18

PHỤ LỤC 19