A. LỜI NÓI ĐẦU

Đã từ lâu, Chính Phủ luôn phải đứng trước câu hỏi làm thế nào để có thể phân bổ những nguồn lực mà mình có trong tay một cách tối ưu nhất. Trước đây, những hoạt động phân bổ này đựợc thực hiện thông qua các cơ chế lập ngân sách truyền thống – đó là các thông lệ hay thủ tục do Chính Phủ quy định để quyết định về lượng tiền chi ra, cân đối giữa thu và chi ngân sách, và phân bổ đã cân đối cho các hoạt động và tổ chức công cộng. Ngày nay, Chính Phủ đã co cách tiếp cận mới về phân bổ ngân sách đó là quản lý chi tiêu công cộng theo PEM hiện đại. PEM cũng vận hành thông qua các quyết định về ngân sách nhưng khác cách lập ngân sách truyền thống ở hai điểm. Thứ nhất, nó đưa thêm vào các quy tắc thủ tục truyền thống những chuẩn mực hay ý nghĩa chính sách đằng sau các quyết định chi tiêu. Thứ hai, PEM đòi hỏi sự tham gia rộng rãi hơn của nhiều đói tượng trong xã hội vào quá trình phân bổ ngân sách. Một nguyên tắc để quản lý tốt hoạt động chi ngân sách là cần kết hợp chặt chẽ hai yếu tố thẩm quyền và trách nhiệm. Để thực hiện cung cấp dịch vụ công một cách nhanh chóng và có hiệu quả, các đơn vị sử dụng ngân sách cần được giao quỳên một cách rõ ràng; được phân bổ các nguồn lực phù hợp và có trách nhiệm đối với việc sử dụng các nguồn lực được giao để thực hiện nhiệm vụ của mình. Kinh nghiệm cho thấy nếu các đơn vị sử dụng ngân sách không có trách nhiệm ràng buộc rõ ràng về sử dụng nguồn lực được giao thì ngân sách phân bổ cho đơn vị sẽ không được sử dụng hợp lý và hiệu quả. Song kinh nghiệm cũng chỉ ra rằng các đơn vị sử dụng ngân sách chỉ hoạt động hiệu quả và đáp ứng kịp thời nếu họ có mức độ linh hoạt tương đối và chỉ có thể thành công trong việc chịu trách nhiệm đối với việc sử dụng các nguồn lực khi họ thực sự được quản lý các nguồn lực đó. Cân bằng giữa quyên quản lý và trách nhiệm là một thử thách quan trọng trong việc quản lý mối liên hệ giữa các chức năng tài chính và các đơn vị sự nghiệp.

Trong những năm gần đây, giao thêm quyền cho các đơn vị sử dụng ngân sách là một bước quan trọng trong quản lý chi tiêu ngân sách ở Việt Nam. Song song với quá trình phân cấp quản lý từ chính quyền TW cho chính quyền địa phương và quá trình cái cách hành chính công (CCHCC) rộng lớn hơn, Chính Phủ đã giao thêm ngày càng nhiều quyền chủ động ngân sách từ các cơ quan quản lý tài chính ở tất cả các cấp chính quyền cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Việc giao quyền đó đang được tiến hành song song nhưng riêng biệt giữa các cơ quan hành chính và các đơn vị sự nghiệp.