[FONT=Times New Roman]1. Lý do chọn đề tài

1.1 Về phương diện khoa học

Trong di sản văn hoá của các Dân tộc Việt Nam, kho tàng văn hoá của

các dận tộc thiểu số rất phong phú và đa dạng. Mỗi Dân tộc đều có những nét

văn hoá, phong tục, tập quán riêng tạo nên sự khác biệt, đặc trƣng của mỗi

vùng, miền. Riêng vùng Việt Bắc từ xƣa tới nay, có rất nhiều di sản văn hoá

khác nhau, trong đó phải kể đến những làn điệu trữ tình mƣợt mà làm đắm say

không biết bao nhiêu tâm hồn chàng trai cô gái nhƣ Hát Then, Sli, Lƣợn cọi,

Khắp Cọi, Hát Iếu… của Dân tộc Tày ở Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Tuyên

Quang, Hà Giang, Yên Bái... Hát Iếu là hình thức sinh hoạt văn hoá đặc trƣng

vốn có của ngƣời Tày ở huyện Bắc Quang tỉnh Hà Giang. Hát Iếu còn ít ngƣời

biết tới. Do vậy, việc Sƣu tầm, nghiên cứu, bảo tồn, kế thừa và phát huy những

giá trị của Hát Iếu là sự trăn trở của nhiều ngƣời có tâm huyết với việc giữ gìn

bản sắc văn hoá dân tộc.

Thực tế từ trƣớc tới nay, Hát Iếu của ngƣời Tày Bắc Quang đã đƣợc một

số ngƣời sƣu tầm và dịch với số lƣợng còn rất hạn chế, chƣa có sự quan tâm,

nghiên cứu, tìm hiểu một cách khoa học về mặt giá trị nội dung và nghệ thuật.

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành điền dã và sƣu tầm

những bài Hát Iếu lƣu truyền trong dân gian với số lƣợng đáng kể.

1.2. Về phương diện thực tiễn

Hát Iếu là một loại hình dân ca độc đáo của ngƣời Tày ở Bắc Quang - Hà

Giang trong sinh hoạt văn hoá, văn nghệ quần chúng, gắn bó sâu sắc với đời

sống của làng quê nơi đây từ xƣa tới nay. Nghiên cứu những nét cơ bản về giá

trị nội dung và nghệ thuật của Hát Iếu trong đời sống văn hoá dân gian của

ngƣời Tày ở địa phƣơng Bắc Quang - Hà Giang sẽ góp phần khẳng định, gìn

giữ, bảo lƣu và phát huy nét đẹp truyền thống vốn có của Dân tộc Tày ở Bắc

Quang - Hà Giang nói riêng, các Dân tộc thiểu số của Việt Nam nói chung trên

con đƣờng tìm về với bản sắc cội nguồn dân tộc.

Xuất phát từ phƣơng diện khoa học, thực tiễn nêu trên chúng tôi tiến

hành tìm hiểu “Hát Iếu của người Tày ở Bắc Quang - Hà Giang - Những đặc

điểm nội dung và nghệ thuật” trong đề tài luận văn nghiên cứu của mình.

Hoàn thành công trình này còn là nguyện vọng của chúng tôi, ngƣời con của

tộc ngƣời Tày mong muốn đƣợc khám phá, tôn vinh những giá trị văn hoá có

sức sống bền bỉ của Dân tộc mình.

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU .................................................. .................................................. ...... 3

1. Lý do chọn đề tài .................................................. ......................................... 3

2. Lịch sử vấn đề. .................................................. ............................................. 4

3. Mục đích nghiên cứu .................................................. ................................... 8

4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................. ................................... 8

5. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................. .................................. 8

6. Phạm vi nghiên cứu .................................................. ..................................... 8

7. Phƣơng pháp nghiên cứu. .................................................. ............................. 9

NỘI DUNG .................................................. .................................................. . 11

Chương 1. Một số vấn đề lý luận và thực tế - Cơ sở tìm hiểu hát Iếu ở

Bắc Quang - Hà Giang. .................................................. ................................ 11

1.1 Tổng quan về tộc ngƣời Tày ở Bắc Quang - Hà Giang. .............................. 11

1.1.1. Vài nét về cộng đồng ngƣời Tày ở Hà Giang. ........................................ 11

1.1.2. Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - Xã hội và đời sống văn hoá của

ngƣời Tày ở Bắc Quang - Hà Giang. .................................................. .............. 12

1.2 Khái quát về Lƣợn .................................................. .................................. 20

1.2.1 Khái niệm “Lƣợn”: .................................................. ............................... 20

1.2.2. Khái niệm Hát Iếu .................................................. ................................ 22

1.2.3. Nguồn gốc của Hát Iếu .................................................. ......................... 23

1.3. Hát Iếu ở Bắc Quang - Hà Giang. .................................................. ........... 27

1.3.1. Hát Iếu trong đời sống văn hoá của ngƣời Tày ở Bắc Quang - Hà Giang. ..... 27

1.3.2. Khảo sát, phân loại .................................................. ............................... 28

1.3.3. Hình thức diễn xƣớng trong Hát Iếu. .................................................. .... 33

Tiểu kết. .................................................. .................................................. ...... 46

Chương 2. Nội dung cơ bản của hát Iếu ở Bắc Quang - Hà Giang .............. 47

2.1. Hát Iếu là những lời bày tỏ tình yêu trong buổi đầu gặp gỡ. ...................... 47

2.1.1. Hát Iếu là những lời tỏ tình thiết tha, chân thành, nồng thắm. ................ 47

2.1.2. Hát Iếu là những lời giao ƣớc, kết duyên tình cảm sâu nặng. .................. 53

2.1.3. Hát Iếu là những lời chia tay xót xa, day dứt giữa những ngƣời yêu nhau. . 58

2.2. Hát Iếu là những lời bày tỏ cách ứng xử trong tình yêu, ca ngợi cuộc sống. .... 62

2.2.1. Hát Iếu là những lời trách móc bạn tình nhẹ nhàng, thâm thuý. .............. 62

2.2.2. Hát Iếu là những lời đối đáp nhanh trí, thông minh và dí dỏm. ............... 65

2.2.3. Hát Iếu là những lời ca ngợi cuộc sống, thiên nhiên gần gũi giàu đẹp......... 70

2.3. Hát Iếu là những lời ca ngợi Đảng, Bác và cuộc sống mới. ....................... 74

2.3.1. Hát Iếu là những lời ca ngợi, bày tỏ niềm vui từ khi có Đảng và Bác Hồ.... 75

2.3.2. Hát Iếu là những lời ca ngợi cuộc sống hòa bình, Xây dựng chủ nghĩa

xã hội. .................................................. .................................................. .......... 80

Tiểu kết .................................................. .................................................. ....... 84

Chương 3. Những đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của hát Iếu ở Bắc Quang

- Hà Giang .................................................. .................................................. .. 86

3.1. Thể thơ trong Hát Iếu. .................................................. ............................. 86

3.1.1. Thể thơ tự do .................................................. ........................................ 86

3.1.2. Thể thơ thất ngôn. .................................................. ................................ 90

3.2. Các biện pháp tu từ sử dụng trong Hát Iếu. ............................................... 93

3.2.1. Biện pháp tu từ so sánh .................................................. ........................ 93

3.2.2. Biện pháp điệp ngữ tu từ (công thức trùng điệp) .................................. 101

3.3. Thời gian và không gian nghệ thuật trong Hát Iếu. .................................. 106

3.3.1. Thời gian nghệ thuật .................................................. .......................... 106

3.3.2. Không gian nghệ thuật .................................................. ....................... 113

Tiểu kết:............................................ .................................................. .......... 123

KẾT LUẬN .................................................. ................................................ 125

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................. ......................... 128

PHỤ LỤC .................................................. .................................................. .