MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là mục tiêu hàng đầu trong đường lối xây dựng phát triển của nước ta, "Đến năm 2020 đất nước ta về cơ bản phải trở thành nước công nghiệp" . Muốn thực hiện thành công sự nghiệp này, chúng ta phải thấy rõ nhân tố quyết định thắng lợi chính là nguồn nhân lực con người Việt Nam. Nền giáo dục của nước ta không chỉ lo đào tạo cho đủ về số lượng mà cần quan tâm đặc biệt đến chất lượng đào tạo.

Muốn vậy, nền giáo dục nước ta phải đổi mới mạnh mẽ, sâu sắc, toàn diện nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Cụ thể, nhà trường phải đào tạo những mẫu người lao động mới có khả năng đánh giá, nhận xét nêu vấn đề và vận dụng những lí thuyết đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn người lao động, đồng thời cũng phải biết luôn đổi mới kiến thức và năng lực của mình để cho phù hợp với sự phát triển của khoa học kĩ thuật.

Thực tiễn cho thấy giáo dục đã và đang có những cải cách to lớn chú trọng đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình, sách giáo khoa đặc biệt là đổi mới phương pháp : Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tào khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và các phương tiện hiện đại vào trong quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu của học sinh,… Riêng về giáo dục phổ thông, luật giáo dục điều 24.2 có ghi “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dung kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” . Cũng như đổi mới và hiện đại hóa phương pháp giáo dục, chuyển từ việc truyền thụ trí thức thụ động thầy giảng, trò chép sang hướng dẫn người học chủ động trong quá trình tư duy tiếp cận tri thức, dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống, có tư duy phân tích tổng hợp, phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động tích cực của học sinh, sinh viên trong qúa trình học tập.

Chỉ trên cơ sở dạy cho các em các phương pháp nhận thức khoa học chúng ta mới có thể làm cho các em biết học tập một cách chủ động, mới rèn luyện được trí thông minh, sáng tạo ở các em. Nhưng việc rèn luyện trí thông minh sáng tạo trong dạy học ở trường phổ thông nước ta hiện nay còn mới mẻ, đang còn nhiều khó khăn cả về lý luận lẫn thực tiễn.

Để đạt được mục đích đó, chúng ta cần phải nghiên cứu, áp dụng và liên tục cải tiến các phương pháp dạy học. Hiện nay, nền giáo dục nước ta cũng đã vận dụng các phương pháp lấy người học làm trung tâm vào giảng dạy nhưng sử dụng thành thạo một phương pháp nhận thức khoa học là một việc rất khó, đòi hỏi trình độ tư duy phát triển và kinh nghiệm phong phú của người giáo viên. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài: “Thiết kế phương án dạy chương động lực học chất điểm vật Lý lớp 10 nâng cao bằng các phương pháp lấy người học làm trung tâm”.

2. Mục đích nghiên cứu

Thiết kế được phương án dạy học chương động lực học chất điểm vật lý lớp 10 nâng cao bằng các phương pháp lấy người học làm trung tâm nhằm tích cực hóa hoạt động dạy học của giáo viên, đồng thời rèn luyện kĩ năng và thói quen tư duy của học sinh.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Chỉ nghiên cứu các phương pháp lấy người học làm trung tâm

- Chương Động lực học chất điểm vật lý lớp 10 nâng cao

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu tổng quát về “dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm”

- Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa vật lý chương Động lực học chất điểm vật lý lớp 10 nâng cao.

- Thiết kế phương án dạy một số nội dung kiến thức chương Động lực học chất điểm vật Lý lớp 10 nâng cao bằng các phương pháp lấy người học làm trung tâm.

5. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu lí thuyết : Các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài.

6. Dự kiến đóng góp của đề tài

Đề tài “Thiết kế phương án dạy chương động lực học chất điểm vật Lý lớp 10 nâng cao bằng các phương pháp lấy người học làm trung tâm” nghiên cứu để phục vụ cho công tác giảng dạy của các giáo viên trường THPT nhằm đạt hiệu quả cao hơn trong giáo dục.

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bài khóa luận này, em xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô trong Khoa Khoa học tự nhiên và công nghệ đã tận tình giảng dạy cung cấp kiến thức và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành khóa luận này.

Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo Thạc Sĩ Mai Minh Hùng người đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình làm khóa luận tốt nghiệp này.

Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các bạn sinh viên lớp sư phạm Vật lý 2007 đã ủng hộ em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận.

Do thời gian và hiểu biết còn hạn chế nên bài khóa luận này không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, kính mong quý thầy cô và các bạn chỉ ra chỗ sai sót để đề tài được hoàn thiện hơn.

Buôn Ma Thuột, ngày 10 tháng 05 năm 2011

Sinh viên

NGUYỄN THỊ LAN CHI

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Mục đích nghiên cứu 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu 2

5. Phương pháp nghiên cứu 2

6. Dự kiến đóng góp của đề tài 3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 4

1.1. Thực trạng giáo dục Việt Nam 4

1.2. Vai trò của việc đổi mới phương pháp dạy học 5

1.3. Mục tiêu giáo dục của môn vật lý ở THPT trong giai đoạn mới 6

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN 7

2.1. Tìm hiểu khái niệm chung về các phương pháp dạy học tích cực 7

2.2. So sánh “dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm” với “dạy học thụ động lấy người thầy làm trung tâm” 8

2.3. Bản chất quan điểm dạy học “lấy người học làm trung tâm” 9

2.4. Một số phương pháp dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm 11

2.4.1. Phương pháp dạy học nêu vấn đề 11

2.4.2. Phương pháp thực nghiệm 12

2.4.3. Phương pháp mô hình 14

2.4.4. Dạy học hợp tác 15

2.4.5. Dạy học khám phá 16

2.5. Chọn lựa và sử dụng các phương pháp dạy học của giáo viên 17

2.6. Định hướng dạy học lấy người học làm trung tâm 17

2.6.1. Định hướng 1: Sự nhận thức tích cực của trò về việc học 17

2.6.1.1. Tạo bầu không khí học tập tích cực 17

2.6.1.2. Sử dụng định hướng 1 khi soạn giáo án 19

2.6.2. Định hướng 2: Việc tổ chức thu nhận và tổng hợp kiến thức 19

2.6.2.1. Tổ chức dạy kiến thức 19

2.6.2.2. Sử dụng định hướng 2 khi soạn giáo án 20

2.6.3. Định hướng 3: Phát triển tư duy thông qua việc mở rộng và tinh lọc kiến thức 21

2.6.3.1. Cách thức giúp học sinh mở rộng và tinh lọc kiến thức 21

2.6.3.2. Sử dụng định hướng 3 khi soạn giáo án 21

2.6.4. Định hướng 4: Phát triển tư duy bằng việc sử dụng kiến thức có hiệu quả 22

2.6.4.2. Sử dụng định hướng 4 khi soạn giáo án 22

2.6.5. Định hướng 5: Rèn luyện thói quen tư duy 22

2.6.5.1. Cách thức giúp học sinh phát triển thói quen tư duy 22

2.6.5.2. Sử dụng định hướng 5 khi soạn giáo án. 23

CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHƯƠNG ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM – VẬT LÝ 10 NÂNG CAO BẰNG CÁC PHƯƠNG PHÁP LẤY NGƯỜI HỌC LÀM TRUNG TÂM 24

3.1. Tìm hiểu về chương “Động lực học chất điểm”- vật lý 10 nâng cao – THPT 24

3.1.1. Vị trí và vai trò của chương 24

3.1.2. Cách tiếp cận và trình bày các đơn vị kiến thức của chương 24

3.1.2.1. Các khái niệm 24

3.1.2.2. Các định luật 25

3.1.3. Cấu trúc của chương 25

3.2. Thiết kế tiến trình dạy học một số nội dung chương động lực học chất điểm vật lí 10 nâng cao 26

3.2.1. Thiết kế tiến trình dạy học bài 13 : “ Lực. Tổng hợp lực và phân tích lực” 26

3.2.2. Thiết kế tiến trình dạy học bài 20: “ Lực ma sát” 38

KẾT LUẬN 54

1. Kết luận 54

2. Khuyến nghị 56

TÀI LIỆU THAM KHẢO 57

PHỤ LỤC 5