A ) LỜI NÓI ĐẦU

Ở Việt Nam, trước khi có BLDS 1995, pháp luật hiện hành về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng mới chỉ đề cập trong một số văn bản hướng dẫn của Toà án nhân dân tối cao như Thông tư số 173/ TANDTC ngày 23/3/1972 hướng dẫn xét xử về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng; Thông tư số 03/TANDTC ngày 05/04/1983 hướng dẫn giải quyết một số vấn đề về bồi thường thiệt hại trong tai nạn ô tô. Cùng với sự ra đời của BLDS 1995 và đến nay là BLDS 2005, các quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đã được ghi nhận một cách tương đối đầy đủ, số lượng các văn bản hướng dẫn về vấn đề bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đã tăng lên đáng kể, tạo ra cơ sở pháp lý cho các Toà án trong công tác xét xử những tranh chấp liên quan tới trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Trong đời sống xã hội, năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của cá nhân là vấn đề được pháp luật điều chỉnh, song lại chịu nhiều ảnh hưởng của các quan hệ đạo đức, truyền thống, phong tục tập quán. Hơn nữa, các quy định của pháp luật nước ta về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng chưa có sự gắn kết với các quy định trong những phần khác của BLDS gây ra tình trạng khó áp dụng luật trong thực tiễn tại các Toà án, nhất là các vụ việc có liên quan đến xác định năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân theo hợp đồng và ngoài hợp đồng. Với nhu cầu cấp bách và tầm quan trọng như vậy, nên em chủ yếu tập trung làm rõ một khía cạnh của vấn đề về chế định bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng: “Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân do gây thiệt hại ngoài hợp đồng”.

B ) GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I) Lý luận chung về năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của cá nhân :

1 ) Giải thích một số khái niệm :

1.1 ) Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân :

Căn cứ vào khoản 1 Điều 14 BLDS năm 2005 quy định: “Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân có quyền dân sự và nghĩa vụ dân sự. ”

1.2 ) Năng lực hành vi dân sự của cá nhân :

Căn cứ vào Điều 17 BLDS năm 2005 quy định: “Năng lực hành vi dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự.”

1.3 ) Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng :

Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồnglà trách nhiệm của người có hành vi trái pháp luật gây thiệt hại cho người khác về tài sản, sức khoẻ, tính mạng, các quyền nhân thân mà trước đó giữa người gây thiệt hại và người bị thiệt hại không có giao kết hợp đồng hoặc giữa họ có giao kết hợp đồng nhưng hành vi gây thiệt hại không thuộc hành vi vi phạm hợp đồng.

1.4 ) Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng :

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một loại quan hệ dân sự trong đó người xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp của người khác mà gây ra thiệt hại thì phải có trách nhiệm bồi thường cho người bị thiệt hại.

1.5 ) Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng :

- có thiệt hại xảy ra

- hành vi gây thiệt hại được xác định là hành vi trái pháp luật

- người gây ra thiệt hại có lỗi;

- mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại và hành vi trái pháp luật.

2) Đặc điểm :

Trách nhiệm dân sự nói chung và trách nhiệm bồi thường thiệt hại nói riêng cũng mang những đặc điểm của trách nhiệm dân sự như sau:

Thứ nhất : Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là trách nhiệm mang tính chất tài sản, nó có thể dựa trên sự cưỡng chế của nhà nước hoặc thoả thuận giữa các bên chủ thể. Đó là loại trách nhiệm tài sản nhằm khôi phục thiệt hại của người bị thiệt hại do cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng. Hậu quả pháp lý của việc áp dụng trách nhiệm này luôn mang đến những bất lợi về tài sản cho người gây ra thiệt hại để bù đắp những tổn thất mà họ gây ra cho những chủ thể khác. Tuy nhiên, vì rất nhiều nguyên nhân khác nhau, người gây thiệt hại không thể bồi thường và người bị thiệt không thể phục hồi lại tình trạng ban đầu