1. Tính cấp thiết của đề tài

Lúa đặc sản, nhất là lúa Tám luôn chiếm vị trí nổi bật trong tài nguyên di

truyền lúa Việt Nam do có những phẩm chất đặc biệt như hương vị thơm, ngon và

dẻo. Trước đây, lúa Tám chiếm một diện tích khá lớn ở đồng bằng Bắc Bộ và ở

một số tỉnh Trung du, sau đó diện tích bị giảm nhiều do việc phát triển những

giống lúa cải tiến ngắn ngày, năng suất cao. Hiện nay, tập đoàn lúa Tám cổ truyền

đang được lưu giữ tại Ngân hàng Gen Cây trồng Quốc gia gồm 142 giống, phần

lớn các giống đó không còn trong sản xuất.

Tài nguyên lúa Tám đặc sản của nước ta đa dạng và phong phú nhưng chưa

được quan tâm đánh giá và khai thác đúng mức. Trong khi đó các giống lúa Tám

đang phổ biến trong sản xuất đã lâu không được chọn lọc và bồi dưỡng nên chất

lượng và năng suất có xu hướng giảm dần. Chính vì vậy, việc đánh giá đa dạng di

truyền tài nguyên lúa Tám đặc sản phục vụ cho công tác bảo tồn, khai thác và sử

dụng nhằm nâng cao năng suất và chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng

đang là vấn đề được nhiều người quan tâm. Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó chúng

tôi tiến hành đề tài "Đánh giá đa dạng di truyền tài nguyên lúa Tám đặc sản

miền Bắc Việt Nam".

2. Mục đích nghiên cứu của Đề tài

- Đánh giá đa dạng di truyền để phân loại và cung cấp các thông tin về lúa

Tám đặc sản cho công tác bảo tồn, khai thác sử dụng và chọn tạo các nguồn gen

lúa Tám.

- Phát hiện và giới thiệu cho sản xuất một số nguồn gen lúa Tám có tiềm

năng năng suất, độ thơm và chất lượng cao nhằm thay thế các giống lúa Tám hiện

đang phổ biến trong sản xuất nhưng đã thoái hoá để phục vụ cho việc mở rộng sản

xuất lúa Tám đặc sản của nước ta.

3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Đề tài

3.1. ý nghĩa khoa học

- Đề tài đã sử dụng phương pháp đánh giá các tính trạng hình thái và kết hợp

với phương pháp đánh giá bằng chỉ thị phân tử để nghiên cứu đa dạng di truyền lúa

Tám, phân biệt được các giống trùng lặp và các giống khác nhau nhưng cùng tên.

Kết quả đánh giá đa dạng di truyền của đề tài là cơ sở khoa học để xây dựng

phương pháp đánh giá đa dạng di truyền lúa Tám nói riêng và tài nguyên cây lúa

nói chung.

- Phát hiện sai khác di truyền bên trong giống của các giống lúa Tám có ý

nghĩa quan trọng trong việc định hướng đa dạng hoá các giống lúa Tám trong

sản xuất.

24 1

3.2. ý nghĩa thực tiễn

- Hiểu biết về đa dạng di truyền bên trong giống tạo cơ sở lý luận cho việc

chọn lọc, phục tráng để nâng cao tiềm năng di truyền của các giống lúa Tám đặc sản

trong sản xuất.

- Nghiên cứu đa dạng di truyền thông qua các chỉ thị phân tử góp phần nâng

cao hiệu quả công tác bảo tồn và khai thác tài nguyên di truyền lúa Tám nói riêng và

cây lúa nói chung.

- Giới thiệu một số nguồn gen lúa Tám triển vọng về năng suất và chất lượng

phục vụ cho việc khai thác tài nguyên lúa Tám đặc sản của nước ta.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng: Tài nguyên di truyền lúa Tám ở miền Bắc Việt Nam.

- Phạm vi: Đề tài nghiên cứu thuộc phạm vi bảo tồn và khai thác sử dụng tài

nguyên di truyền thực vật phục vụ cho mục tiêu lương thực và nông nghiệp.

5. Những đóng góp mới của Đề tài

- Đây là công trình đầu tiên đánh giá một cách hệ thống và tỷ mỉ đa dạng di

truyền của 17 giống lúa Tám điển hình thông qua các tính trạng hình thái và chỉ thị

ADN. Công trình cung cấp nhiều thông tin có giá trị về lúa Tám cho các nhà chọn

giống để khai thác trực tiếp và sử dụng làm vật liệu cho công tác chọn giống.

- Công trình đã sử dụng chỉ thị Microsatellite để phân biệt các giống lúa Tám

trùng lặp và các giống khác nhau nhưng có cùng tên gọi và là công trình đầu tiên sử

dụng ADN lục lạp để phân loại dưới loài các giống lúa Tám.

- Thông qua đánh giá đa dạng di truyền bên trong giống đã làm sáng tỏ các

giống lúa Tám là tập hợp các kiểu gen có cùng một loạt các tính trạng hình thái,

nông học và đây là lý do cơ bản làm cho các giống lúa Tám tồn tại bền vững.

- Giới thiệu cho sản xuất 5 giống lúa Tám triển vọng, 4 dòng lúa Tám và 1

giống lúa Tám nhiều dòng có năng suất, chất lượng cao. Trong đó giống lúa Tám

nhiều dòng được nông dân đánh giá cao và mong muốn triển khai mở rộng

sản xuất