MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đẩy mạnh công nghiệp húa (CNH), hiện đại húa (HĐH) nông nghiệp và kinh tế nông thôn có tầm quan trọng hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta. Bởi vì, nông nghiệp, nông dân và nông thôn là vấn đề có ý nghĩa cốt tử của cách mạng xã hội chủ nghĩa ở một nước đi lên tõ mét nền nông nghiệp kém phát triển. Để đưa nông nghiệp thoát khỏi tình trạng thuần nông, tự cấp, tù tóc, phát triển thành nền nông nghiệp sản xuất (SX) hàng hóa và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng CNH, HĐH, đồng thời đặt nó vào vị trí trọng yếu trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay.

Mét trong những nội dung trọng tâm của CNH nông nghiệp, nông thôn là khôi phục, phát triển làng nghề truyền thống (LNTT), vì nó tạo ra nhiều việc làm, thu hút lao động dôi dư trong nông nghiệp vào các hoạt động dịch vụ và SX phi nông nghiệp trên địa bàn nông thôn nhằm nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống của nông dân. Nhờ đó tránh được luồng di dân ồ ạt từ nông thôn vào thành phố, góp phần thực hiện chiến lược kinh tế mở, đẩy mạnh SX hàng xuất khẩu. Đây là nhiệm vụ không chỉ có ý nghĩa kinh tế, mà còn có ý nghĩa chính trị - xã hội to lớn trong sự nghiệp phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Vùng ven Thủ đô Hà Nội bao gồm các huyện ngoại thành và các tỉnh Hà Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên có mật độ dân số lao động trong nông thôn vào loại cao nhất của cả nước và cũng là loại cao của thế giới. Trong khi đó ruộng đất bình quân đầu người và năng suất lao động lại thấp, sản lượng không ổn định. Do đó vấn đề việc làm và đời sống đặt ra gay gắt. Hơn nữa khi SX nông nghiệp phát triển dựa trên cơ sở ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến làm cho năng suất ruộng đất và năng suất vật nuôi cây trồng đều tăng cao thì điều đó vừa tạo điều kiện vừa đòi hỏi tất yếu phải phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp (TTCN) và dịch vụ ở nông thôn, trong đó phát triển LNTT là một hướng cơ bản khả thi đối với vùng ven Thủ đô Hà Nội. Đây là yêu cầu cấp thiết cần được nghiên cứu, luận giải để vạch ra những căn cứ lý luận và thực tiễn xác đáng, những giải pháp phát triển đúng đắn. Chính vì vậy, mà vấn đề phát triển LNTT trong quá trình CNH, HĐH ở vùng ven Thủ đô Hà Nội được tác giả chọn làm đề tài nghiên cứu cho luận án tiến sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

Phát triển LNTT đã được các nhà khoa học kinh tế nghiên cứu trên nhiều phương diện và đã đạt được những kết quả nhất định. Đó là những công trình của GS, TS Nguyễn Đình Phan; PGS, TS Hũang Kim Giao; PGS, TS Nguyễn Kế Tuấn; TS Phạm Viết Muôn; TS Dương Bá Phượng; TS Trần Văn Luận; TS Nguyễn Ty... Đồng thời, còn có các kết quả của hội thảo quốc tế về bảo tồn và phát triển LNTT Việt Nam - 8/1996, kỷ yếu đề tài khoa học cấp Bộ: về các giải pháp phát triển TTCN theo hướng CNH, HĐH ở vùng đồng bằng sông Hồng do Viện Thông tin khoa học Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì; đặc biệt còn có mét số luận án TS đề cập tới các vấn đề gần với đề tài này như: "Phát triển tiểu thủ công nghiệp trong nền kinh tế hàng húa nhiều thành phần ở đô thị Việt Nam hiện nay" của Nguyễn Hữu Lực; "Mét sè vấn đề cơ bản về sự phát triển TTCN ở nông thôn Hà Bắc" của Nguyễn Ty... Song các công trình này chủ yếu mới đề cập đến các vấn đề TTCN là chính, định hướng cơ bản ở tầm vĩ mô và mét sè chủ trương lớn để bảo tồn, phát triển LNTT nói chung mà chưa đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống, để đưa ra những giải pháp khả thi cho việc đẩy mạnh phát triển LNTT. Luận án này sẽ tập trung nghiên cứu một cách có hệ thống vấn đề phát triển LNTT trong quá trình CNH, HĐH ở vùng ven Thủ đô Hà Nội.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận án là làm rõ vị trí, vai trò, tiềm năng và thực trạng LNTT vùng ven Thủ đô Hà Nội hiện nay. từ đó đề xuất những phương