CHƯƠNG 1

GIỚI THIỆU

1.1. VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1.1. Sự cần thiết của đề tài

Trong nền kinh tế đang phát triển và hội nhập của nước ta hiện nay, vốn

luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu trong hoạt động kinh tế. Nhưng song song

tồn tại là lãi suất cũng biến động mạnh cùng với nhu cầu vốn và xu thế phát triển

kinh tế. Việt Nam phát triển kinh tế xuất phát từ một nước nông nghiệp cho nên

vấn đề về vốn đang gặp nhiều khó khăn. Cung cầu vốn hiện nay đang là một

điểm nóng của kinh tế Việt Nam. Nguồn cung vốn của nước ta hiện nay chủ yếu

từ các ngân hàng. Qua thực tế cho thấy một nghịch lý đang diễn ra trong nền kinh

tế là sự không gặp nhau giữa cung - cầu mặc dù một bên là doanh nghiệp và hộ

kinh doanh có nhu cầu vốn cao với một bên là các ngân hàng thương mại luôn

sẵn cung và luôn mong muốn kiếm lợi nhuận bằng đầu tư tín dụng. Sự không gặp

nhau này có rất nhiều nguyên nhân và nhân tố ảnh hưởng. Trong đó, biến động

của lãi suất là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng lớn đến cung cầu tín

dụng hiện nay. Ở Việt Nam, cuộc đua lãi suất của các ngân hàng đang trở nên

nóng bỏng và kéo theo một loạt các phản ứng: khi lãi suất tăng khiến chi phí huy

động tăng, người đi vay cũng chịu chi phí cao hơn, rủi ro thất bại của dự án đầu

tư cũng tăng theo và nếu quá ngưỡng sẽ dẫn đến nguy cơ vỡ nợ.

Hòa cùng nhịp điệu phát triển của nền kinh tế nước nhà, nền kinh tế của

huyện Trà Ôn thời gian qua đã có nhiều thay đổi tích cực. Trên tinh thần đó,

Ngân hàng Nông Nghiệp và phát triển Nông Thôn chi nhánh huyện Trà Ôn với

các nghiệp vụ kinh doanh đã và đang đổi mới, mở rộng quy mô hoạt động để

khẳng định mình là ngân hàng thương mại quốc gia có mạng lưới hoạt động tận

huyện xã. Để ngân hàng hoạt động ngày càng chất lượng, hiệu quả thì việc phân

tích và quản lý rủi ro luôn được đặt lên hàng đầu nhất là vấn đề về lãi suất.

iến động lãi suất đang là điểm nóng hiện nay, cho nên

vấn đề phân tích lãi suất tín dụng để hiểu sâu sắc, toàn diện nhằm phát huy năng

lực quản lý đồng thời hạn chế thấp nhất những thiệt hại của nó gây ra cho ngân

hàng cũng như nền kinh tế - xã hội của nước ta. Đó chính là lý do em quyết định

chọn đề tài “ Phân tích tình hình biến động lãi suất tín dụng và quản trị rủi

ro lãi suất tại NHNo & PTNT chi nhánh huyện Trà Ôn” làm luận văn tốt

nghiệp.

1.1.2. Căn cứ khoa học và thực tiễn

Ở Việt Nam, từ tháng 8/2000 đến giữa năm 2002, Ngân hàng Nhà Nước

(NHNN) điều hành lãi suất theo cơ chế lãi suất cơ bản. Với cơ chế này, lãi suất

của các tổ chức tín dụng vừa chứa đựng yếu tố thị trường, vừa chứa đựng các yếu

tố can thiệp hành chính của NHNN. Ngày 30/5/2002 NHNN đã ra quyết định số

546/2002/QĐ - NHNN quy định: Từ ngày 01/6/2002 lãi suất bằng đồng Việt

Nam được thực hiện theo cơ chế lãi suất thỏa thuận (tức là lãi suất thị trường)

nhằm giảm sự can thiệp hành chính của NHNN đối với các tổ chức tín dụng

(TCTD), tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng tăng quyền tự chủ trong kinh

doanh và quản lý kinh doanh có hiệu quả, góp phần thúc đẩy thị trường tài chính

tiền tệ phát triển. Như vậy, lãi suất từ ngày 01/6/2002 trở đi do thị trường quyết

định, các lực lượng thị trường sẽ tác động làm cho lãi suất thay đổi thường xuyên

và khó dự đoán, điều này khiến cho các ngân hàng phải đối mặt thực sự với nguy

cơ tiềm ẩn của rủi ro lãi suất. Cho nên phân tích tình hình biến động lãi suất đối

với quản lý rủi ro lãi suất trở thành trọng tâm chú ý của các ngân hàng.

Trên thế giới khoa học và công nghệ về quản lý rủi ro trong kinh doanh

ngân hàng đã đạt trình độ tiên tiến. Đó là việc áp dụng các phương pháp lượng

hóa rủi ro (như rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro tín dụng ) đồng thời sử dụng

các công cụ hiện đại vào phòng chống các rủi ro như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng

hoán đổi, hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn. Ở nước ta với cơ chế điều

hành trên, cùng với quá trình hội nhập thì ngân hàng phải có giải pháp trong quản

trị rủi ro hiệu quả để ngăn ngừa và kiềm chế rủi ro lãi suất. Trong thực tiễn hiện

nay có một mô hình định giá lại đây là quản lý chênh lệch độ nhạy cảm lãi suất.

Nhà quản lý sẽ tiến hành phân tích kỳ hạn, định giá lại cơ hội gắn với tài sản sinh

lợi của ngân hàng, những khoản tiền gửi cũng như các khoản vốn vay trên thị

trường, kiểm soát và bảo vệ thu nhập từ lãi, chi phí trả lãi và tỷ lệ thu nhập cận

biên giá trị tài sản và giá trị ròng của tài sản.

Như vậy, với những căn cứ khoa học, thực tiễn và căn cứ vào mô hình

lượng hóa rủi ro lãi suất, chuyên đề tập trung nghiên cứu phân tích tình hình biến

động lãi suất tác động đến nhu cầu vốn và quản trị rủi ro lãi suất tại NHNo &

PTNT huyện Trà Ôn.

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1.2.1. Mục tiêu chung

Hệ thống ngân hàng Việt Nam đang trong tiến trình tự do hóa tài chính.

Đây là điều kiện để các ngân hàng nâng cao tính tự chủ trong định giá các sản

phẩm ngân hàng, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh nhằm mang lại lợi

nhuận cho mình. Tuy nhiên cơ chế này cũng làm gia tăng nguy cơ tiềm ẩn do sự

biến động thường xuyên của lãi suất thị trường tác động lớn cả về nhu cầu tín

dụng của doanh nghiệp - hộ kinh doanh cá thể và ngân hàng, tức là phải hạn chế

tới mức tối đa mọi ảnh hưởng xấu của sự biến động lãi suất đến thu nhập của

ngân hàng. Vấn đề trên đã trở thành trọng tâm chú ý đối với các nhà quản lý ngân

hàng nói chung và đối với NHNo & PTNT huyện Trà Ôn nói riêng.

Hiện nay, các ngân hàng đang đứng trước thực trạng lãi suất biến động như

vậy thì vừa là cơ hội cũng vừa là thách thức cho ngân hàng. Phân tích đề tài này

cũng mong đạt được một số đóng góp trong việc hạn chế tới mức tối đa mọi ảnh

hưởng xấu của lãi đến mục tiêu lợi nhuận của ngân hàng.

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

Để đạt được mục tiêu trên, đề tài sẽ đi sâu nghiên cứu các vấn đề sau:

- Phân tích tình hình tài sản và nguồn vốn của ngân hàng qua 3 năm (2005 -

2007).

- Phân tích, đánh giá tình hình tài sản và nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất

khi lãi suất biến động tại NHNo & PTNT Trà Ôn.

- Đo lường rủi ro lãi suất bằng mô hình đánh giá lại và mức tác động của sự

thay đổi lãi suất đến thu nhập của ngân hàng.

- Đề ra biện pháp hạn chế rủi ro lãi suất tín dụng và một số kiến nghị trong

công tác quản trị rủi ro lãi suất đối với NHNo & PTNT huyện Trà Ôn.

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

Qua quá trình phân tích tình hình biến động lãi suất, đề tài trả lời được một

cách chi tiết, khoa học, có hệ thống và tương đối hoàn chỉnh các vấn đề quan

trọng đặt ra như sau: lãi suất tín dụng là gì? Rủi ro lãi suất là gì? Rủi ro lãi suất

có các trường hợp nào? Tính chất của rủi ro lãi suất?

Tại sao khi biến động lãi suất tín dụng sẽ kèm theo một phản ứng dây

chuyền về rủi ro lãi suất hay nói khác đi là tài sản và nguồn vốn nhạy cảm với lãi

suất? Hai thành phần tài sản và nguồn vốn góp phần tạo nên rủi ro hay hạn chế

rủi ro lãi suất? Nếu cơ cấu tài sản và nguồn vốn nhạy cảm với biến động lãi suất

thì chúng ta có thể đo lường được mức độ rủi ro lãi suất không? Khi cơ cấu đó

thay đổi thì ảnh hưởng như thế nào đến mục tiêu quan trọng của ngân hàng là lợi

nhuận?

Ngân hàng có thể tính được mức độ ảnh hưởng của lãi suất đến lợi nhuận

hay không? Từ đó nhà quản trị ngân hàng có thể tìm ra những biện pháp gì để

hạn chế rủi ro lãi suất nhằm mục đích đem lại hiệu quả hoạt động cho ngân hàng?

1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1.4.1. Không gian

Ngân hàng Nông Nghiệp và phát triển Nông Thôn chi nhánh huyện Trà Ôn

có nhiều phòng ban, bộ phận và chi nhánh trực thuộc. Việc thực hiện nghiên cứu

cũng như thu thập số liệu, thông tin cho đề tài chủ yếu được thực hiện tại phòng

kế toán và tín dụng của NHNo & PTNT chi nhánh huyện Trà Ôn.

1.4.2. Thời gian

Số liệu phân tích đề tài được cung cấp qua các năm 2005 - 2007. Thời gian

thực hiện đề tài luận văn bắt đầu từ ngày 11/2/2008 đến ngày 25/4/2008.

1.5. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Đề tài đi sâu nghiên cứu thông qua bảng cân đối kế toán, bảng báo cáo kết

quả hoạt động kinh doanh, biểu lãi suất để tìm hiểu về tình hình tài sản và

nguồn vốn nhạy cảm với lãi suất, nhận biết rủi ro lãi suất, đo lường rủi ro lãi suất

và mức độ thay đổi lãi suất ảnh hưởng đến lợi nhuận của NHNo & PTNT qua 3

năm 2005 - 2007 như thế nào, sử dụng mô hình định giá lại để phân tích rủi ro

lãi suất tại NHNo & PTNT nhưng không đi sâu phân tích từng kỳ hạn cụ thể (tức

phân tích biến động lãi suất qua các năm 2005 - 2007). Từ đó đề ra giải pháp góp

phần hạn chế và phòng ngừa rủi ro lãi suất trong hoạt động quản trị ngân hàng.

1.6. LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN

CỨU

- Quản trị ngân hàng trong thương mại năm 2001, tác giả Perter S.Rose:

Cung cấp cho ta những kỹ thuật và chiến lược để quản lý nguồn vốn phòng

chống rủi ro lãi suất, tác giả cho rằng rủi ro lãi suất là một thách thức lớn đối với

hoạt động quản lý tài sản - nguồn vốn của ngân hàng và một trong những mục

tiêu của hoạt động quản trị rủi ro lãi suất, quản lý chênh lệch nhạy cảm lãi suất.

- Quản trị ngân hàng năm 2001, tác giả Lê Văn Tư: quản lý lãi suất, trong

đó tổng quan về lãi suất, các phép đo lãi suất, dự báo mức thay đổi lãi suất và

mục tiêu quản trị rủi ro lãi suất. Tài liệu cung cấp các mục tiêu nghiên cứu: khái

niệm, tính chất rủi ro lãi suất, đánh giá rủi ro lãi, phân tích độ nhạy cảm của lãi

suất ngân hàng trên bảng tổng kết tài sản, phương pháp quản trị rủi ro lãi suất.

- Đánh giá và phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh ngân hàng năm 2005, tác

giả Nguyễn Văn Tiến. Nghiên cứu về các phép đo lãi suất và những ứng dụng

trong kinh doanh của ngân hàng, xác định lãi suất hòa vốn bình quân, xác định

chênh lệch đầu ra - đầu vào, dự báo lãi suất. Đặt biệt là phương pháp lượng hóa

rủi ro lãi suất, cung cấp cho ta những biện pháp rất hiện đại để các nhà quản trị

ngân hàng quản trị rủi ro lãi suất một cách hiệu quả để tránh những thiệt hại có

thể xảy ra ảnh hưởng đến lợi nhuận của ngân hàng. Tùy vào tình hình thực tế mà

các nhà quản trị ngân hàng có thể vận dụng một cách sáng tạo những phương

pháp sau: Mô hình kỳ hạn đến hạn, mô hình định giá, mô hình thời lượng; trong

đó mô hình định giá lại là mô hình đo lường rủi ro lãi suất được đưa vào nghiên

cứu trong đề tài vì mô hình đơn giản và phù hợp với thực tế kinh tế nước ta.

- Một số tài liệu nghiên cứu hổ trợ là tiểu luận và luận văn về phân tích hoạt

động huy động vốn, cho vay; phân tích rủi ro tín dụng; quản trị rủi ro lãi suất tại

NHNo & PTNT huyện Trà Ôn - tỉnh Vĩnh Long và các ngân hàng khác trên địa

bàn trong và ngoài tỉnh Vĩnh Long, những tài liệu có liên quan đến đề tài để

nghiên cứu:

+ Phân tích hoạt động tín dụng tại NHNo & PTNT huyện Trà Ôn năm 2001

tác giả La Như Thể. Nội dung tìm hiểu về hoạt động tín dụng qua các năm 1998

- 2000, phân tích các nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn tại

ngân hàng nhằm nâng cao hiệu quả cũng như đáp ứng được nhu cầu vốn cho vay

ngắn và dài hạn tại NHNo & PTNT Trà Ôn

+ Quản trị rủi ro lãi suất tại Ngân Hàng Ngoại Thương Cần Thơ tháng 4

năm 2007 tác giả Phạm Ngọc An và quản trị rủi ro lãi suất tại NHNo & PTNT

tỉnh Sóc Trăng tháng 4 năm 2007 tác giả Châu Thị Nhãn. Nội dung phân tích

nhạy cảm của tài sản và nguồn vốn với biến động lãi suất, nhằm nâng cao hiệu

quả hoạt động quản lý của nhà quản trị ngân hàng và biện pháp quản trị rủi ro lãi

suất tại ngân hàng.

+ Phân tích hiệu quả hoạt động tín dụng hộ sản suất tại NHNo & PTNT thị

xã Ngã Bảy tỉnh Hậu Giang tháng 4 năm 2007 tác giả Tống Nhật Minh. Nội

dung tìm ra nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng tại ngân hàng nhằm nâng

cao hiệu quả hoạt động cũng như đáp ứng nhu cầu vốn vay cho hộ kinh doanh cá

thể ở trên địa bàn tại NHNo & PTNT thị xã Ngã Bảy tỉnh Hậu Giang.

+ Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lượng vốn vay của các nông hộ ở

huyện Bình Minh tỉnh Vĩnh Long tháng 4 năm 2007 của tác giả Lê Minh Tiến.

Nội dung chính là nghiên cứu thu nhập bình quân của người dân ở huyện và nhu

cầu vốn vay của nhân dân tại huyện, từ đó mà ngân hàng có thể cung cấp các

dịch vụ tín dụng nhằm mang lại hiệu quả kinh doanh cho ngân hàng.

- Nội dung phân tích của đề tài chủ yếu là sử dụng phương pháp tổng hợp,

phân tích và đánh giá các số liệu thứ cấp thu được từ các bảng báo cáo trong 3

năm 2005, 2006, 2007 của NHNo & PTNT huyện Trà Ôn và số liệu thứ cấp thu

được thông qua sách, báo, tạp chí, internet, Phương pháp so sánh đối chiếu số

liệu tuyệt đối, số liệu tương đối, trên cơ sở xem xét xử lý, giải trình lý do sự tăng

giảm, dùng phương pháp phân tích đánh giá mặt mạnh để phát huy, mặt yếu để

khắc phục nhằm đưa ra những ý kiến đóng góp thiết thực cho ngân hàng