PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Lịch sử loài người từ khi xuất hiện cho tới nay, con người vẫn hàng ngày

hàng giờ sử dụng và khai thác các nguồn lực tự nhiên của trái đất nhằm phục

vụ cho cuộc sống của mình. Thuở sơ khai săn bắn chim thú, hái lượm hoa quả

làm thức ăn để tồn tại, tiến hoá hơn, con người chặt cây để làm nhà ở, với đất

gieo hạt để thu lấy lương thực làm thức ăn. Sự phát triển sau này cho thấy con

người ngày càng tạo ra nhiều sản phẩm khác nhau từ việc khai thác và sử

dụng các nguồn lực tự nhiên nhằm phục vụ cho cuộc sống. Tuy nhiên ở mỗi

thời điểm khác nhau và phạm vi không gian khác nhau thì việc sử dụng các

nguồn lực tự nhiên cũng mang lại những kết quả khác nhau, và ở mỗi quốc

gia, mỗi vùng lãnh thổ khác nhau thì việc khai thác, sử dụng các nguồn lực

lực tự nhiên cũng khác nhau. Chẳng hạn các quốc gia như Nhật Bản hay Hàn

Quốc là hai quốc gia tuy có nguồn lực tự nhiên rất hạn chế, nhưng lại là hai

cường quốc về kinh tế, thu nhập và mức sống của người dân ở mức rất cao

Ngược lại một số quốc gia như Liberia hay Seraleon có nguồn lực tự nhiên rất

đa dạng, phong phú và rồi rào thì nền kinh tế vẫn kém phát triển, đời sống của

người dân ở mức thấp thậm chí còn rơi vào tình trạng đói nghèo . Điều đó

cho thấy các nguồn lực tự nhiên rất quan trọng và quý với con người nhưng

việc sử dụng và khai thác chúng sao cho có hiệu quả để phục vụ con người

còn quan trọng hơn. Lịch sử thế giới cho tới nay đã chứng kiến nhiều cuộc

chiến tranh xâm lược mà suy cho cùng cũng chỉ là giành quyền khai thác và

sử dụng các nguồn lực tự nhiên.

Việt nam chúng ta là một quốc gia có các nguồn lực tự nhiên cũng rất

phong phú và đa dạng, thuận lợi cho việc phát triển kinh tế xã hội, nhất là

thuận lợi cho việc phát triển nông, lâm nghiệp. Thực tế cho thấy qua việc khai

thác và sử dụng các nguồn lực tự nhiên trong sản xuất nông nghiệp chúng ta

cũng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Như trong sản xuất lương thực, từ

nước nhập khẩu lương thực những năm chiến tranh mới kết thúc, chúng ta

vươn lên thành nước xuất khẩu lương thực đứng thứ hai trên thế giới, hàng

năm xuất khẩu trên 4 triệu tấn gạo, sản xuất lương thực bình quân đầu người

đạt 455kg năm 2000 so với 280kg năm 1987. Cây công nghiệp và thuỷ

sản xuất khẩu cũng phát triển rất mạnh dựa trên lợi thế từ đất đai và mặt nước

tự nhiên Nhờ thế mà thu nhập và đời sống của người dân ngày càng được

nâng cao, vấn đề an toàn lương thực ngày càng được giải quyết đến tận các

vùng, miền, địa phương. Nhưng vấn đề đặt ra là ở đây là sự phân bố các

nguồn lực tự nhiên không đồng đều và việc khai thác, sử dụng chúng cũng

đem lại các kết quả khác nhau ở những vùng miền khác nhau, thậm chí ở

ngay các hộ gia đình cũng khác nhau. Có vùng người dân có mức sống đảm

bảo, có vùng thì người dân lại ở trong tình trạng đói nghèo. Có một nghịch lý

là ở khu vực vùng cao và miền núi, nơi tập trung ¾ diện tích toàn quốc và

nguồn lực tự nhiên cũng đa dạng và phong phú thì người dân lại có thu nhập

và mức sống thấp hơn so với các khu vực khác.

Trong số các địa phương Miền núi, Định Hoá là một huyện Miền núi của

tỉnh Thái Nguyên, trung tâm huyện cách trung tâm thành phố Thái Nguyên

50km về phía Tấy - Bắc. Đây là An toàn khu kháng chiến khi xưa. Toàn

huyện có 23 xã, 1 thị trấn với 435 xóm, bản gồm 19.813 hộ dân . Định Hoá

là huyện có diện tích rộng của tỉnh Thái nguyên, mật độ dân số thấp thứ hai

trong tỉnh nhưng đây lại là một huyện nghèo của tỉnh, thu nhập bình quân đầu

người thấp, đạt 2.100.000 đ/ người/năm (2001) . Do vậy vấn đề phát triển

kinh tế hộ gia đình dựa trên việc khai thác các nguồn lực tự nhiên là vấn đề

đặt ra đối với hộ nông dân của địa phương này.

Xuất phát từ vấn đề thực tiễn

như vậy tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá ảnh hưởng của việc sử

dụng các nguồn lực tự nhiên trong hộ gia đình tới thu nhập và an toàn

lương thực của hộ nông dân huyện Định Hoá- tỉnh Thái Nguyên ”.

MỤC LỤC

Nội dung

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục biểu đồ

Trang

Phần mở đầu 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 3

2.1. Mục tiêu chung 3

2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

3.1. Đối tượng nghiên cứu 3

3.2. Phạm vi nghiên cứu 3

4. Đóng góp mới của đề tài 4

5. Bố cục của luận văn 4

Chương 1: Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu 5

1.1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu 5

1.1.1. Nguồn lực đất đai 5

1.1.2. An toàn lương thực đối với hộ nông dân Việt Nam 17

1.1.3. Đặc điểm của hộ nông dân khi nghiên cứu 21

1.2. Phương pháp nghiên cứu 25

1.2.1. Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu 25

1.2.2. Cơ sở phương pháp luận 27

1.2.3. phương pháp nghiên cứu cụ thể 27

1.2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu 30

Chương 2: Thực trạng của việc sử dụng nguồn lực tự

nhiên ảnh hưởng tới thu nhập và an toàn lương thực của

hộ nông dân Định Hoá

32

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Định Hoá 32

2.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Định Hoá 32

2.1.2. Điều kiện kinh tế- xã hội 39

2.2. Thực trạng nguồn lực của nhóm hộ nghiên cứu 47

2.2.1. Thực trạng nguồn lực tự nhiên của vùng nghiên cứu 47

2.2.2. Nguồn lực khác của hộ vùng nghiên cứu 53

2.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất vùng nghiên cứu 59

2.3.1. Kết quả sản xuất của nhóm hộ điều tra 59

2.3.2. Hiệu quả sản xuất của nhóm hộ điều tra 65

2.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả và hiệu quả sản xuất của

nhóm hộ điều tra

68

2.3.4. Phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hưởng tới thu nhập của hộ 72

2.4. Đánh giá mức độ an toàn lương thực các hộ vùng nghiên cứu 75

Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử

dụng nguồn lực tự nhiên nhằm tăng thu nhập và đảm

bảo an toàn lương thực vùng nghiên cứu

78

3.1. Quan điểm phát triển kinh tế- xã hội khu vực miền núi, vùng 78

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tự nhiên

nhằm nâng cao thu nhập và đảm bảo an toàn lương thực vùng

nghiên cứu

79

3.2.1. Một số giải pháp chung 79

3.2.2. Giải pháp cho từng vùng cụ thể 82

Kết luận

Danh mục tài liệu tham khảo

Phụ lục

8