Mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài

Chủ quyền an ninh biên giới quốc gia (CQANBGQG) và việc tổ chức lực lượng, phương tiện bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới (CQANBG) là mối quan tâm hàng đầu của bất cứ quốc gia nào trên thế giới. Tính chất, nhiệm vụ và việc xây dựng tổ chức lực lượng chuyên trách bảo vệ CQANBGQG phải luôn luôn phù hợp với tình hình chính trị và đường lối đối nội, đối ngoại của mỗi quốc gia trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.

Biên giới nước ta có vị trí chiến lược quan trọng cả về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Trên các tuyến biên giới đất liền và vùng biển hiện đang trong xu thế hòa hoãn, hữu nghị, hợp tác nhưng vẫn còn chịu nhiều sự tác động, xâm nhập, phá hoại của các loại đối tượng, các lực lượng thù địch trong và ngoài nước. Lợi dụng đường lối đổi mới và chính sách mở cửa của Đảng của Nhà nước ta, chủ nghĩa đế quốc cùng các thế lực thù địch đẩy mạnh xâm nhập về kinh tế hòng làm chuyển hóa về chính trị; lợi dụng các vấn đề dân tộc, tôn giáo để tấn công vào nội bộ ta phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc gây mất ổn định trên các tuyến biên giới.

Tình hình nêu trên đang đặt ra yêu cầu mới cho sự nghiệp bảo vệ CQANBG, nói chung và cho việc xây dựng, phát triển lực lượng bộ đội Biên phòng (BĐBP), nói riêng.

BĐBP là một thành phần của Quân đội nhân dân Việt Nam, mét lực lượng vò trang của nhân dân ta đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, là lực lượng nòng cốt, chuyên trách bảo vệ CQANBGQG; là thành viên của các khu vực phòng thủ tỉnh, huyện biên giới. Từ ngày thành lập đến nay, BĐBP đã phấn đấu khắc phục nhiều khó khăn, chịu đựng nhiều hy sinh gian khổ, hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý, bảo vệ CQANBGQG; tích cực tham gia xây dựng cơ sở chính trị và thực hiện các chương trình kinh tế - xã hội, góp phần đoàn kết đồng bào các dân tộc, xây dựng và bảo vệ biên giới của Tổ quốc ngày càng vững mạnh.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, BĐBP còn bộc lộ nhiều mặt hạn chế: trình độ và năng lực tổ chức, chỉ huy, lãnh đạo của mét số đơn vị chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ; đời sống cán bộ, chiến sĩ còn nhiều khó khăn; trang thiết bị, kỹ thuật thiếu thốn, lạc hậu; các văn bản pháp luật, làm cơ sở cho tổ chức và hoạt động của BĐBP chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ, chưa tạo được sù phối hợp chặt chẽ giữa BĐBP với các lực lượng, các ngành, các địa phương, đặc biệt là sự phối hợp giữa BĐBP với nhân dân khu vực biên giới, vùng biển, đảo.

Trong giai đoạn hiện nay và những năm tới, với đường lối đổi mới, mở rộng hợp tác và giao lưu quốc tế, vai trò của BĐBP trong sự nghiệp bảo vệ CQANBG quốc gia càng đặc biệt quan trọng. Vấn đề này cần được tìm hiểu, nghiên cứu sâu sắc, toàn diện về vai trò, chức năng, nhiệm vụ và tổ chức xây dựng lực lượng BĐBP, sao cho phù hợp với những điều kiện mới của đất nước, khu vực, thế giới và thời đại. Trên cơ sở đó, xác định rõ và đúng đắn vai trò của BĐBP trong sự nghiệp bảo vệ CQANBGQG để có chủ trương, phương hướng chiến lược đúng xây dựng BĐBP trong tình hình mới. Vì thế, đề tài luận án này có ý nghĩa thiết thực cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn.

2.Tình hình nghiên cứu đề tài

sự nghiệp bảo vệ CQANBG là một nội dung quan trọng của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN ở nước ta, cho nên, vấn đề này đã được nhiều người nghiên cứu ở các góc độ khác nhau: Nguyễn Văn Tấn: "Những luận cứ khoa học của chiến lược bảo vệ vùng biên giới trong giai đoạn mới" (Đề tài KX 09-06, Hà Nội, 1994); Đặng Vũ Liêm: "Xây dựng mô hình an ninh cộng đồng ở biên giới lấy đồn biên phòng làm nòng cốt" (Đề tài cấp bộ - Bé Nội vụ, 1994); Phạm Hữu Bồng: "Ổn định lâu dài biên giới quốc gia" (Đề tài KX-XH. 07. 05, 1999)...

Mét sè tác giả đã chọn lĩnh vực bảo vệ CQANBGQG làm đề tài cho các luận án tiến sĩ, phó tiến sĩ, như: Đặng Vũ Liêm: "Vai trò nhân dân các dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới quốc gia phía Bắc nước ta hiện nay" (Luận án PTS Triết học, Hà Nội, 1997); Tăng Huệ: "Nghiên cứu phương pháp đấu tranh của bộ đội Biên phòng phòng chống lấn chiếm biên giới tuyến biên giới đất liền phía Bắc" (Luận án PTS khoa học Quân sự, Hà