Nếu ai đã từng đến Trung Hoa, hay quan sát nó trên bản đồ thế giới về đất nước “chồng chất” những địa tầng văn hoá giàu có, trù phú này; hay đã từng hơn một lần ngắm nhìn nền văn hoá ấy, đều nhận thấy rằng nơi đây là một vùng đất độc đáo. Đó là một đất nước rộng lớn, đông dân, nổi tiếng là địa linh nhân kiệt, bởi có nền văn hoá phong phú đa dạng “ xuyên thấu” không gian, thời gian, vững trãi mang nét đẹp giống như “ vạn ly trường thành” vậy. Nền văn hoá của “ đất nước thế kỷ” ấy luôn được nuôi dưỡng bởi những “ con người thế kỷ”. Thời gian vốn là cái “ tàn phá” quá khứ, hiện tại, nhưng chính nó lại là phát ngôn “uy quyền” nhất để thẩm định những gì có giá trị. Đã mấy mươi thế kỷ đi qua, thời gian sàng lọc và giữ lại cái tên Khổng Tử một cách vô điều kiện. Tư tưởng của ngài là “ vô đáy”, chứa đựng những “ trầm tích”, ngưng đọng những nỗi “ trầm kha” muôn thở của tình đời, tình người, của những cái không thể định nghĩa, gọi tên, nhưng rất đỗi thân quen lắng đọng…

Sống trong thời đại hoả tiễn, nguyên tử, cung trăng, sao hoả này, chúng ta vẫn nhắc đến những cái xưa cũ của hơn 2500 năm về trước, đó là Nho giáo, Khổng tử, tư tưởng Khổng tử liệu có còn hợp thời? Khổng tử, tư tưởng Khổng tử liệu có còn hợp thời? Nhưng nếu không có quá khứ thì sẽ không có hiện tại, không có tương lai. Nếu không có hiện tại, không có tương lai thì liệu những cái thuộc về quá khứ có được định giá? Hay nói khác đi thì phải biết “ đem dung hoà cái mới với cái cũ mà gây thành tinh thần mới”. Cho nên việc chúng ta nhắc đến Khổng tử, tư tưởng Khổng tử, Nho giáo thì điều này không trái với quy luật phát triển của lịch sử, cốt để “ đưa ra cái tinh hoa của nền Khổng học, một nền cổ học siêu việt đã chế ngự tư tưởng phương Đông” [ 10, lời tựa]. Vì vậy tìm về học thuyết Khổng học là để “ Rẽ sóng thời gian tìm nghĩa lí. Khơi lòng trời đất lấy tinh hoa”, nghĩa là tìm về cái tinh hoa.

Luận ngữ là cuốn sách ghi lại những lời nói, lời bàn của thầy trò Khổng tử, là trước tác kinh điển của phái Nho gia do học trò của Khổng tử và lớp lớp học trò các thế hệ kế tiếp biên soạn. Nội dung của sách rất phong phú bao gồm những nội dung về giáo dục, chính trị, luân lí, đạo đức nhân tâm… của Khổng tử. Luận ngữ đã trở thành cuốn sách tập trung những tinh hoa có tính lịch sử về chính trị về tư tưởng về nhân văn đương thời. Quá trình Luận ngữ phát huy tác dụng cũng là quá trình phát triển tư duy nhận thức của mỗi con người.

Ngày nay, Luận ngữ không mất đi ánh hào quang của nó, vẫn là viên ngọc quý trong kho tàng văn hoá phương Đông. ở nước ta, chúng ta vẫn tiếp tục nghiên cứu để tiếp thu những tư tưởng tiến bộ của Khổng tử, không những là tài sản quý báu của dân tộc Trung Hoa, mà còn là tài sản tinh thần quý báu của nhân loại. Đọc Luận ngữ chúng ta lĩnh hội được tinh thần Chân- Thiện- mỹ, góp phần giải quyết những vấn đề cơ bản trong phạm trù đạo đức xã hôi ngày nay với tinh thần kế thưa truyền thống đạo đức tốt đẹp của nhân loại, lấy cổ soi kim.

Kết cấu đề tài:

Chương I: Khổng tử

Chương II: Nội dung của “ nhân” trong Luận ngữ

Chương III: Từ tư tưởng “ nhân” của Khổng tử đến tư tưởng “ nhân nghĩa” của Nguyễn Trãi