[FONT=Times New Roman]Vài lời giới thiệu: Tác giả Nguyễn Huệ Chi năm nay 63 tuổi; hiện là nghiên

cứu gia của chương trình tài trợ Rockefeller, Hoa Kỳ. Ông là Giáo sư thực

thụ của Viện Văn học, Trưởng ban văn học Cổđại và Cận đại thuộc Trung

tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia Việt Nam. Năm 1994, ông được

Chính phủ Pháp mời thuyết trình vềđề tài "Tâm lý Văn hóa Việt Nam". Vốn

là một chuyên gia sành sõi về văn học Phật giáo Lý-Trần và Hán Nôm, nhân

dịp gặp gỡ và trao đổi với chúng tôi, ông có nhã ý tặng độc giả Giao điểm

một bài phân tích sâu và lý thú về tinh thần "hội nhập văn hóa dưới thời Lý-

Trần" qua trung tâm Phật giáo Quỳnh Lâm. Trân trọng giới thiệu với bạn

đọc.

1. Khảo sát hiện tượng "hội nhập văn hóa" tại một trung tâm Phật giáo có vị

trí quan trọng vào hàng nhất nhì ở thời Lý-Trần như chùa Quỳnh Lâm không

chỉ giúp ta một cứ liệu để hiểu thêm bản sắc Phật giáo Việt Nam vào giai

đoạn thịnh trị của nó mà còn rộng hơn, qua đấy hiểu được cái khí hậu tư

tưởng của thời đại, tức là những điều kiện cốt yếu tạo nên các phương thức

giao lưu, chung sống giữa nhiều dòng văn hóa khác biệt trong đời sống xã

hội Việt Nam ở giai đoạn lịch sử rực rỡ này. Về mặt khái niệm, cũng cần nói

rõ, cái gọi là "hội nhập văn hóa" ởđây tức là hội nhập giữa những thành tố

Phật, Đạo và Nho - vốn là ba hệ tư tưởng không cùng nguồn gốc và có sự

đối nghịch với nhau, nhưng đều du nhập vào đời sống tinh thần của người

Việt từ sớm, và với thời gian, đã mặc nhiên trở thành các hệ giá trị văn hóa

dân tộc, nhất là Đạo giáo và Phật giáo, mặc dù cho đến trước thế kỷ thứ X,

chính quyền đô hộ Trung Quốc vẫn ngấm ngầm hoặc công khai lấy Nho

giáo làm chỗ dựa. Tất nhiên, đặt trong bối cảnh của một trung tâm Phật giáo

thì văn hóa Phật giáo phải đóng vai trò chủ thể trong sự "hội nhập" ấy.

Nhưng xét bản chất giáo lý cũng như cách thức truyền bá giáo lý, Phật giáo

vốn không lấy sự kỳ thị và cưỡng chế làm cứu cánh mà lấy hòa đồng làm

cứu cánh, do đó cũng có thể nói mối quan hệ cộng hưởng giữa Phật giáo,

Đạo giáo và Nho giáo trong phạïm vi nhà chùa thời Lý-Trần đã diễn ra một

cách hồn nhiên, tự nó, do khả năng thu hút, hoán cải, hoặc ảnh hưởng lẫn

nhau, thâm nhập vào nhau đến một chừng mực nào đấy mà có, chứ không bị

lợi ích thực tiễn của một thế lực xã hội nào chi phối, làm cho méo mó.