Cuối thế kỷ XIX, những khám phá của khảo cổ học và việc tiếp xúc với bi ký ChamPa đã gây nên sự chú ý của các nhà nghiên cứu về lịch sử ChamPa và những lĩnh vực khác liên quan đến lịch sử. Thư mục của P.D.Lafont và của Lương Ninh (1992) đã cho biết con số ít nhất là hơn 1000 tài liệu.

Những học giả người Pháp là những người đầu tiên nghiên cứu lĩnh vực này. Có thể kể đến những nhà nghiên cứu xuất sắc trong các kĩnh vực khác nhau. Abel Bergaigne, E.Aymonier, L.Finot nghiên cứu về văn bia; E.M Durand nghiên cứu về dân tộc học; về khảo cổ học có J.Y.Claeys và về nghệ thuật có H.Parmentier, và sau ông là Ph.Stern, Jean Boisselier…Trong lĩnh vực lịch sử, năm 1911, G.Maspero xuất bản cuốn Vương quốc cổ ChamPa. Đây là tác phẩm duy nhất viết về lịch sử ChamPa từ đầu cho đến năm 1471. G.Maspero viết lịch sử ChamPa theo vương triều, trong đó ông có đề cập đến những xung đột quân sự giữa ChamPa với các nước xung quanh như là một biểu hiện về tính hiếu chiến của người Chàm, mà ông giải thích là do những hạn chế về điều kiện tự nhiên. Có thể nói đây là một tài liệu có giá trị cao về mặt tư liệu, đặt nền móng cho việc nghiên cứu lịch sử ChamPa. Sau G.Maspero, J.Leuba viết Một vương quốc đã bị diệt vong – người Chàm và dân tộc Chàm. Tác giả dựng lại lịch sử ChamPa và chủ yếu là lịch sử quan hệ để trình bày quá trình điệt vong của vương quốc cổ này. Một cách lý giải còn phiến diện, nhưng cũng chính vì vậy mà tác phẩm chỉ đề cập đến những quan hệ về chiến tranh mà chủ yếu là quan hệ chiến tranh giữa ChamPa với Trung Quốc và Đại Việt.

Năm 1944, G.Codes đề cập đến lịch sử ChamPa trong khuôn khổ của một tác phẩm viết chung về lịch sử cổ đại ở các nước Viễn Đông chịu ảnh hưởng của nền văn minh ấn Độ. Ba năm sau, R.Stein công bố những nghiên cứu của mình về thời kỳ đầu của ChamPa qua tác phẩm Nước Lâm ấp, vị trí và sự đóng góp của nó vào sự hình thành ChamPa và các quan hệ của nó với Trung Quốc. Trong đó, Stein đã trình bày sự hình thành của Lâm ấp (Lin Yi) cổ đại và “sự tiến triển từ Lâm ấp đến ChamPa”, phân tích và chứng minh cả về mặt lịch sử và về mặt ngôn ngữ. Sự nghiên cứu này đwocj bổ xung vào năm 1958 bởi Wang GungWu trong công trình Nghiên cứu về lịch sử cổ đại của con đường thương mại Trung Hoa ở biển Nam Trung Quốc. Có thể coi đây là tác phẩm đầu tiên đề cập đến con đường thương mại của Lâm ấp trong những thế kỷ đầu công nguyên.

ở Việt Nam, nghiên cứu về ChamPa không còn là một vấn đề mới mẻ. Đã có nhiều thế hệ học giả quan tâm nghiên cứu, đặc biệt trong lĩnh vực khảo cổ học. Hai thập niên cuối của thế kỷ XX, việc nghiên cứu di tích văn hoá vật chất đã đạt được những thành tựu đáng kể. Thông báo hàng năm của Viện Khảo cổ học luôn có những báo cáo mới, những kết quả nghiên cứu mới. Đây có thể coi như là những tài liệu gốc, mang tính cập nhật cao được sử dụng trong Luận văn.

Kết cấu đề tài:

CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT LỊCH SỬ VƯƠNG QUÓC CHĂM PA

CHƯƠNG II: VĂN HÓA CHĂMPA

CHƯƠNG III: VƯƠNG QUỐC PHÙ NAM: LỊCH SỬ VÀ VĂN HÓA