Hồ Chí Minh. Hiện nay để đánh giá chất lượng nguồn nước mặt người ta thường sử dụng

phương pháp đánh giá qua các chỉ tiêu lý hoá của nước. Phương pháp này thể hiện một số nhược

điểm như: Là phương pháp gián tiếp chỉ có thể phản ánh tình trạng thủy vực ngay tại thời điểm lấy

mẫu, khó có thể dự báo chính xác về các tác động lâu dài của chúng đến khu hệ sinh vật nước. Trái

lại, phương pháp quan trắc sinh học khắc phục được một số hạn chế của phương pháp trên như

cung cấp các dẫn liệu về thời gian, tiện lợi trong sử dụng và cho kết quả nhanh, trực tiếp về ảnh

hưởng của hiện trạng ô nhiễm đến sự phát triển của hệ thống thủy sinh vật. Trong nghiên cứu này

chúng tôi khảo sát thành phần động vật không xương sống (ĐVKXS) cỡ lớn của 4 hệ thống kênh

chính của TP. Hồ Chí Minh nhằm bước đầu góp phần xây dựng hệ thống chỉ thị sinh học đánh giá

chất lượng nước mặt trên TP. Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu đã phát hiện được 28 họ ĐVKXS

cỡ lớn. Dùng ĐVKXS cỡ lớn đánh giá chất lượng nước của 4 hệ thống kênh cho thấy nước kênh bị

ô nhiễm từ mức độ trung bình đến rất bẩn. Kết quả này phù hợp với việc đánh giá chất lượng nước

mặt thông qua các chỉ tiêu lý hoá.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Thành Phố Hồ Chí Minh là một trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa lớn của cả nước. Trong

những năm gần đây, cùng với sự phát triển nhanh chóng của quá trình công nghiệp hoá và dân số,

nhiều vấn đề nghiêm trọng về ô nhiễm môi trường đang nẩy sinh làm ảnh huởng trực tiếp đến sản

xuất và đời sống sinh hoạt của người dân. Một trong những vấn đề bức xúc lôi cuốn sự quan tâm

của các nhà quản lý và nhân dân thành phố là ô nhiễm nguồn nước. Hiện nay thành phố chưa có hệ

thống xử lý nước thải đúng tiêu chuẩn. Nước thải từ sinh hoạt và sản xuất được đổ ra hệ thống thoát

nước chung và xả thẳng ra các hệ thống sông rạch mà không qua khâu xử lý hoặc xử lý chưa đầy

đủ. Nguồn nước mặt từ các hệ thống kênh rạch đang bị ô nhiễm trầm trọng, đòi hỏi phải có những

biện pháp khắc phục nhanh chóng.

Trong công tác quản lý môi trường, hiện nay việc đánh giá chất lượng nước thông qua phương

pháp phân tích các chỉ tiêu lý hóa đang được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên phương pháp này có một

số hạn chế. Đây là phương pháp gián tiếp chỉ có thể phản ánh tình trạng thủy vực ngay tại thời điểm

lấy mẫu, khó có thể dự báo chính xác về các tác động lâu dài của chúng đến khu hệ sinh vật nước.

Bên cạnh đó, việc quan trắc phải được thực hiện liên tục với tần xuất lớn gây nhiều tốn kém. Trái

lại, phương pháp quan trắc sinh học khắc phục được một số hạn chế của phương pháp trên như

cung cấp các dẫn liệu về thời gian, tiện lợi trong sử dụng và cho kết quả nhanh, trực tiếp về ảnh

hưởng của hiện trạng ô nhiễm đến sự phát triển của hệ thống thủy sinh vật.

Việc sử dụng phương pháp sinh học trong đánh giá chất lượng nước ngày nay đã được nhiều

nước trên thế giới quan tâm và áp dụng. Tuy nhiên, ở Việt Nam việc nghiên cứu và ứng dụng các

chỉ thị sinh học còn rất hạn chế (Phạm Văn Miên & ctv, 1998; Lê Thu Hà, 2002 ). Hiện nay chưa

có những tiêu chuẩn sinh học cụ thể hay các chỉ số sinh học đánh giá chất lượng nguồn nước mặt.

Cần phải có những nghiên cứu trên nhiều khu vực để xây dựng một hệ thống chỉ số sinh học dùng

để đánh giá chất lượng nước phù hợp cho từng vùng.

Đề tài:" Sử dụng động vật không xương sống (ĐVKXS) cỡ lớn để đánh giá chất lượng môi

trường nguồn nước mặt trên bốn hệ thống kênh và sông chính tại Tp.Hồ Chí Minh nhằm vào các

mục tiêu:

- Thông qua việc xác định ĐVKSX cỡ lớn và phân tích một số chỉ tiêu ô nhiễm hoá lý của nước

trên 4 hệ thống kênh chính để đánh giá ảnh hưởng của các điều kiện môi trường nước đến sự phát

triển của ĐVKXS cỡ lớn.

TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH&CN, TẬP 10, SỐ 01 - 2007

Trang 26

- Sử dụng ĐVKXS cỡ lớn làm sinh vật chỉ thị để đánh giá chất lượng môi trường nước, so sánh

với phương pháp đánh giá qua các chỉ tiêu hóa lý.

- Góp phần đa dạng hóa các phương pháp đánh giá ô nhiễm nguồn nước mặt, giúp cho công tác

quản lý ô nhiễm và bảo vệ nguồn nước