Lời mở đầu

Từ giữa thế kỷ XVII đến nay, các nhà kinh tế chính trị học tư sản trong chừng mực nhất định đã nghiên cứu vấn đề giá trị thặng dư được tạo ra như thế nào. Nhưng “tất cả các nhà kinh tế chính trị học đều phạm phải cái sai lầm là đã không xét giá trị thặng dư dưới dạng thuần tuý, với tư cách là giá trị thặng dư mà xét dưới hình thái đặc thù là lợi nhuận và địa tô”. Chẳng hạn như W.Petty và trường phái trọng nông Pháp đã coi địa tô là hình thái chung của giá trị thặng dư. A. Smith tuy là người đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống các phạm trù lợi nhuận, địa tô và lợi tức, nhưng ông không coi bản thân giá trị thặng dư là một phạm trù chuyên môn có hình thái đặc thù khác với lợi nhuận và địa tô . Về sau Ricardo lại nghiên cứu sâu thêm các hình thái đặc thù này; nhưng ông chỉ chú ý nghiên cứu mối quan hệ về lượng, lợi tức và địa tô và vẫn không phát hiện ra phạm trù chung- giá trị thặng dư.

Trong lịch sử các học thuyết kinh tế, rất nhiều các nhà kinh tế phạm phải các sai lầm này. Không kể đến một số nguyên nhân như học thuyết giá trị lao động của họ bị hạn chế về tính giai cấp và thiếu tính khoa học, thì một nguyên nhân quan trọng khác là sự vận dụng sai lầm phương pháp luận của họ được biểu hiện trên hai mặt: Thứ nhất, họ không thể vạch ra tính quy định bản chất từ các hiện tượng kinh tế, “họ chộp lấy một cách thô bạo những tài liệu do kinh nghiệm đem lại và họ chỉ quan tâm đến thứ tài liệu này mà thôi”. Thứ hai, họ chỉ xem xét một cách cô lập các hiện tượng cá biệt trong vận hành kinh tế, không thể vạch ra quan hệ nội tại của các hiện tượng này và sự chuyển hoá quan hệ của chúng. Họ không thông qua bất cứ khâu trung gian chuyển tiếp nào, mà lẫn lộn trực tiếp giá trị thặng dư với các hình thái cụ thể của nó tức là lợi nhuận, lợi tức và địa tô, do đó nảy sinh một loạt các vấn đề: Trình bày không mạch lạc, các mâu thuẫn không được giải quyết và những điều nhảm nhí khác. Và chỉ đến khi Mác phát hiện ra lý luận giá trị thặng dư thì mọi vấn đề khoa học, bản chất mới được làm sáng tỏ.

Theo đánh giá của V.I Lênin thì lý luận giá trị thặng dư chính là “hòn đá tảng của học thuyết kinh tế của Mác” và học thuyết kinh tế của C. Mác là “nội dung căn bản của chủ nghĩa Mác”.