LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của luận án

Bảo hiểm nói chung và bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng là hoạt động kinh doanh dựa trên nguyên tắc chuyển giao rủi ro và phân tán tổn thất giữa những cá nhân, tổ chức có cùng nguy cơ gặp phải một hoặc một nhóm rủi ro tương tự và tuân thủ qui luật số đông. Đặc thù riêng của hoạt động kinh doanh bảo hiểm là “sự đảo ngược của chu kỳ kinh doanh”. Với đặc thù này, kinh doanh sản phẩm tuân thủ theo quy trình: phí bảo hiểm (giá cả sản phẩm) thu trước, các cam kết bồi thường hoặc trả tiền bảo hiểm (chi phí) được thực hiện sau. Vì vậy, việc tính toán mức phí và sử dụng phí thu được sao cho hiệu quả và đúng mục đích sẽ quyết định sự thành công của doanh nghiệp bảo hiểm. Trên thực tế, doanh nghiệp quản lý và sử dụng phí thu được có hiệu quả đồng nghĩa với việc họ sẽ đảm bảo được các cam kết đối với khách hàng trong việc nhanh chóng bồi thường khi có tổn thất cũng như giúp doanh nghiệp tiết kiệm được các khoản chi phí để tăng thêm lợi nhuận và là cơ sở để doanh nghiệp bảo hiểm mở rộng các khoản phúc lợi, cải thiện và nâng cao đời sống cho người lao động của mình.

Trước những thách thức và cơ hội mới khi Việt Nam gia nhập WTO, làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm đang là vấn đề thu hút và quan tâm của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm Việt Nam, trong đó có các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ. Xuất phát từ thực tế trên, tác giả chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu luận án Tiến sĩ của mình.

2. Mục đích nghiên cứu của luận án

Luận án nhằm vào ba mục đích nghiên cứu chính:

Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về bảo hiểm và kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ. Đưa ra quan điểm về hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm đặc biệt là hiệu quả kinh tế và phương thức đánh giá, từ đó hoàn thiện, bổ sung hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ.

Phân tích thực trạng thị trường bảo hiểm phi nhân thọ và áp dụng hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm vào một số doanh nghiệp chiếm thị phần lớn tại Việt Nam. Qua đó đưa ra những nhận xét khách quan về hiệu quả sử dụng phí của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam.

Đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam và điều kiện để các giải pháp có thể thực hiện được trong thời gian tới.

3. Tổng quan về các nghiên cứu có liên quan

So với lịch sử hàng trăm năm phát triển của bảo hiểm nói chung và bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng trên thế giới, lịch sử ra đời và phát triển của bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam còn khá non trẻ. Việc DNBH đầu tiên - Bảo Việt được thành lập (ngày 15 tháng 01 năm 1965) là mốc son đánh dấu sự ra đời của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam; tuy nhiên, phải sau năm 1993, thị trường bảo hiểm mới thực sự phát triển. Do vậy, các nghiên cứu đã được công bố trong lĩnh vực này vẫn còn rất hạn chế. Từ năm 1977- 2002, tại các trường đại học thuộc khối kinh tế mới chỉ có 2 nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sỹ liên quan tới lĩnh vực bảo hiểm, nhưng lại là lĩnh vực bảo hiểm xã hội. Cụ thể:

Năm 1993, NCS Mạc Văn Tiến đã bảo vệ thành công đề tài: “Ứng dụng một số phương pháp thống kê trong nghiên cứu bảo hiểm xã hội ở Việt Nam”.

Năm 1999, NCS Vũ Thành Hưng bảo vệ đề tài: “Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bảo hiểm hưu trí ở Việt Nam” Sau năm 2002, đã có nhiều nghiên cứu sinh nghiên cứu về lĩnh vực bảo hiểm thương mại và đã bảo vệ thành công luận án tiến sỹ của mình. Cụ thể là:

- NCS Phí Trọng Thảo đã nghiên cứu đề tài: “Giải pháp thoả mãn nhu cầu tiềm năng về bảo hiểm nhân thọ ở Việt Nam”, đề tài được bảo vệ thành công vào năm 2004.

- Cũng trong năm 2004, NCS Phạm thị Định đã nghiên cứu đề tài: “Hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm nhà nước ở Việt Nam”.

- Năm 2005, NCS Đoàn Trung Kiên đã bảo vệ thành công luận án tiến sỹ với đề tài: “Giải pháp hoàn thiện và phát triển hoạt động đầu tư tại các công ty bảo hiểm Việt Nam”.

- Năm 2006, NCS Đoàn Minh Phụng – Học viện Tài chính, đã tập trung nghiên đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của các DNBH nhà nước Việt Nam trong điều kiện mở cửa và hội nhập”.

- Đề tài: “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam theo mô hình tập đoàn kinh doanh” đã được NCS Nguyễn Quốc Trị bảo vệ thành công năm 2006.

- Ngoài những đề tài nêu trên, tại các buổi hội thảo khoa học và trên các tạp chí khoa học, đã có nhiều bài báo viết về lĩnh vực bảo hiểm thương mại này.

Tuy nhiên, đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam” mà luận án tập trung nghiên cứu là hoàn toàn mới và hết sức cần thiết trong điều kiện ngành bảo hiểm thương mại nước ta đã gia nhập tổ chức thương mại thế giới. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở lý luận và thực tiễn để các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ta xem xét, nghiên cứu và ứng dụng trong thực tiễn nhằm mục đích sử dụng có hiệu quả hơn phí bảo hiểm phi nhân thọ. Đồng thời đây còn là một tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu và quản lý liên quan tới lĩnh vực này.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu bám sát mục đích nghiên cứu.

Đối tượng nghiên cứu: luận án tập trung nghiên cứu thực trạng và hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm, đặc biệt là hiệu quả kinh tế của việc sử dụng phí bảo hiểm ở một số doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ có thị phần lớn ở Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu hoạt động của một số doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ có thị phần lớn ở Việt Nam, chủ yếu trong giai đoạn từ năm 2003 đến năm 2007.

5. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án đã sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu trong kinh

tế như: phương pháp thống kê, phương pháp so sánh và đánh giá, phương pháp tổng hợp và phân tích .v.v.

Tất cả những phương pháp này đều được vận dụng tổng hợp khi xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê đánh giá hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm phi nhân thọ. Đồng thời chúng còn được sử dụng tổng hợp để phân tích thực trạng hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm phi nhân thọ ở các DNBH phi nhân thọ Việt

Nam.

Nguồn số liệu được sử dụng trong phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm phi nhân thọ đảm bảo độ tin cậy và phù hợp với các phương pháp nghiên cứu mà luận án sử dụng.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu

- Hoàn thiện, bổ sung hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng phí BH của DNBH phi nhân thọ.

- Ứng dụng hệ thống chỉ tiêu hiệu quả sử dụng phí đã hoàn thiện, bổ sung để đánh giá hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm ở các DNBH phi nhân thọ VN.

- Làm rõ những tồn tại trong việc sử dụng phí tại một số doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ chiếm thị phần lớn trên thị trường VN.

- Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm cho DNBH phi nhân thọ VN.

7. Kết cấu của luận án

Tên luận án: “Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam ”

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận án được chia thành ba chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ.

Chương 2: Thực trạng hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam và kinh nghiệm của một số nước trên thế

giới.

Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam