MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ..i MỤC LỤC ..ii

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN vi

MỞ ĐẦU ...1

1. Lí do chọn đề tài ..1

2. Mục đích nghiên cứu ...2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu . 3

3.1. Khách thể nghiên cứu ...3

3.2. Đối tượng nghiên cứu ...3

4. Giả thuyết khoa học .3

5. Phạm vi nghiên cứu .3

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ..3

7. Phương pháp nghiên cứu .4

8. Những đóng góp mới của luận văn .. 4

9. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận văn .4

10. Cấu trúc của luận văn 5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ CỦA HỌC SINH TRONG CÁC TRƯỜNG THPT 6

I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP .6

1. Khái niệm ôn tập và mục đích ôn tập ...6

2. Vai trò và vị trí của ôn tập trong quá trình nhận thức. .. 8

3. Nội dung cần ôn tập trong dạy học vật lí..9

4. Các hình thức ôn tập .. 10

5. Các phương pháp ôn tập ngoài giờ lên lớp . 11

5.1. Đọc lại và hoàn thành những bài tập tự luận, trắc nghiệm ở

nhà có tác dụng giúp HS tự ôn tập kiến thức . 11

5.2. Hoạt động ngoại khoá góp phần tự ôn tập kiến thức ... 12

5.3. Tham gia xây dựng logíc hình thành các kiến thức thông qua xây dựng các sơ đồ Graph về từng phần và toàn bộ hệ

thống kiến thức cần ôn tập. ... 12

6. Phương tiện hỗ trợ việc ôn tập ... 14

6.1. Sách (sách giáo khoa, sách bài tập, sách tham khảo…) .. 14

6.2. Các tư liệu, bài tập, bài kiểm tra (trắc nghiệm và tự luận)

trên mạng (dưới dạng Web…) ... 14

7. Mối quan hệ giữa ôn tập và kiểm tra, đánh giá .. 15

7.1. Khái niệm kiểm tra và đánh giá .. 15

7.2. Mối quan hệ giữa ôn tập và kiểm tra, đánh giá ... 16

II. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP. 17

1. Đánh giá vai trò của ôn tập từ phía GV và từ phía HS ... 18

1.1. Nhận thức của GV về tầm quan trọng của việc hướng dẫn HS ôn tập .. 18

1.2. Nhận thức của HS về vai trò của hoạt động ôn tập . 19

2. Các nội dung hiện nay mà GV và HS thường ôn tập và đánh giá ... 19

3. Các biện pháp rèn luyện kĩ năng và ôn tập kiến thức cho HS ở

các trường THPT hiện nay 20

4. Thực trạng việc sử dụng các phương tiện hỗ trợ cho hoạt động ôn tập .. 23

Kết luận chương 1 ... 23

Chương 2. THIẾT KẾ WEBSITE HỖ TRỢ HỌC SINH TỰ ÔN TẬP VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC PHẦN “MẮT. CÁC DỤNG CỤ QUANG HỌC” 25

1. Đặc điểm cấu trúc nội dung chương “Mắt. Các dụng cụ quang học”

Vật lí lớp 11 Nâng cao.. 25

1.1. Đặc điểm về nội dung của chương “Mắt. Các dụng cụ quang học” .. 25

1.2. Sơ đồ cấu trúc nội dung kiến thức và logíc hình thành kiến

thức chương “Mắt. Các dụng cụ quang học” . 26

2. Chuẩn kiến thức, kĩ năng HS cần có sau khi học xong chương

“Mắt. Các dụng cụ quang học” Vật lí 11 nâng cao ... 28

2.1. Chuẩn kiến thức.. 28

2.2. Các kĩ năng cơ bản HS cần đạt được sau khi học xong chương

“Mắt. Các dụng cụ quang học”.. 29

2.3. Các sai lầm phổ biến của HS trong khi học phần kiến thức

“Mắt. Các dụng cụ quang học”.. 29

3. Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng ôn tập . 32

3.1. Đề xuất về nội dung cần ôn tập... 33

3.1.1. Nội dung kiến thức ... 33

3.1.2. Các kĩ năng.. 34

3.2. Đề xuất về hình thức ôn tập và phương pháp ôn tập ... 35

3.2.1. Ôn tập thông qua việc xây dựng dàn ý tóm tắt bài học . 35

3.2.2. Ôn tập thông qua việc trả lời các câu hỏi ôn tập dạng tự luận .. 36

3.2.3. Ôn tập thông qua việc xây dựng sơ đồ (graph) 36

3.2.4. Ôn tập thông qua việc làm bài tập luyện tập 38

3.2.5. Ôn tập thông qua diễn đàn thảo luận ... 39

3.3. Đề xuất về phương tiện ôn tập 40

3.3.1. Các khái niệm liên quan đến web . 40

3.3.2. Một số ưu điểm của web trong dạy học hiện đại. . 43

3.3.3. Các khả năng hỗ trợ của web đối với ôn tập 45

4. Thiết kế Website hỗ trợ HS tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến

thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao .. 49

4.1. Lựa chọn và nghiên cứu công cụ để xây dựng Website ... 49

4.2. Thiết kế Website.. 51

4.3. Xây dựng các module chính 53

4.3.1. Xây dựng mudule 1: Ôn tập thông qua tóm tắt kiến thức

bài học 53

4.3.2. Xây dựng module 2: Hệ thống các câu hỏi ôn tập dạng tự

luận và hướng dẫn trả lời 53

4.3.3. Xây dựng module 3: Sử dụng thí nghiệm ảo để ôn tập . 57

4.3.4. Xây dựng module 4: Sử dụng sơ đồ graph để ôn tập trên web ... 59

4.3.5. Xây dựng module 5: Hệ thống bài tập trắc nghiệm có phản

hồi hướng dẫn .. 66

4.3.6. Xây dựng module 6: Sử dụng các diễn đàn thảo luận

nhóm để ôn tập trên Website ... 69

4.3.7. Xây dựng module 7: Sử dụng bài kiểm tra trên Website để

đánh giá mức độ thu nhận kiến thức của HS ... 71

4.4. Thiết kế và xây dựng các mudule hỗ trợ khác . 73

Kết luận chương 2 ... 74

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ... 75

1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm .. 75

1.1. Mục đích. 75

1.2. Nhiệm vụ. 75

2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm 76

2.1. Đối tượng thực nghiệm sư phạm . 76

2.2. Nội dung của thực nghiệm sư phạm 77

3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ... 77

4. Phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm . 79

4.1. Phân tích diễn biến của quá trình thực ngiệm sư phạm... 79

4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .. 80

Kết luận chương 3 ... 87

KẾT LUẬN CHUNG .. 88

TÀI LIỆU THAM KHẢO... 90

PHỤ LỤC. 93

Phụ lục 1: CÁC PHIẾU ĐIỀU TRA THỰC TIỄN 93

Phụ lục 2. ĐỀ BÀI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ SAU THỰC NGHIỆM .. 100

Phụ lục 3. CÁC HÌNH ẢNH VỀ GIAO DIỆN VÀ TỔ CHỨC

THÔNG TIN CỦA WEBSITE . 105

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Xã hội ngày càng phát triển với sự bùng nổ của thông tin, khoa học k ĩ thuật và công nghệ, lượng kiến thức cần cập nhật ngày càng nhiều. Song chúng ta không thể nhồi nhét tất cả tri thức đó cho trẻ mà phải dạy trẻ phương pháp học và lĩnh hội kiến thức của nhân loại.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Trong cách học, phải lấy tự học làm cốt”. Nếu rèn luyện cho người học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy ngày nay người ta nhấn mạnh hoạt động học qua quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn đề phát triển tự học ngay trong trường phổ thông, không chỉ tự học trong tiết học có sự hướng dẫn của GV mà tự học ngay cả ở nhà sau bài lên lớp.

Nghị quyết hội nghị lần thứ IV Ban chấp hành Trung Ương Đảng Cộng Sản Việt Nam (Khoá VII, năm 1993) đã chỉ rõ: Về phương pháp giáo dục phải khuyến khích tự học, phải áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho HS năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề.

Tiếp theo, Nghị quyết hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung Ương Đảng Cộng Sản Việt Nam (khoá VIII, năm 1997) tiếp tục khẳng định “phải đổi mới phương pháp đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho HS”.

Và Luật giáo dục 2005 đã quy định “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tự giác, tích cực chủ động sáng tạo của HS phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS".

Hiện nay các ứng dụng của CNTT-TT đặc biệt là Internet-Website học tập phát triển rất mạnh, là điều kiện thuận lợi góp phần rèn luyện khả năng tự học cho người học. Thành tựu nổi bật nhất của CNTT-TT trong giáo dục và đào tạo hiện nay chính là dạy học thông qua các chương trình chạy trên Website. Nó cung cấp một kho tàng kiến thức khổng lồ của nhân loại và tạo cơ hội học tập cho nhiều người có trình độ khác nhau, tạo ra sự bình đẳng trong học tập. Các chuyên gia giáo dục đều cho rằng, khi đưa CNTT-TT vào nhà trường sẽ tạo ra một cuộc cách mạng trong giáo dục dẫn đến những thay đổi trong cả nội dung và phương pháp dạy và học. Đây thực sự đã trở thành cầu nối giữa GV và nhà trường, giữa GV và HS, giữa gia đình và nhà trường, giữa GV và GV, giũa HS và HS. Công tác quản lý giáo dục cũng thay đổi, các tài liệu tham khảo, các giáo án, sáng kiến kinh nghiệm, các bài tập tham khảo, các đề thi, các hình thức luyện thi đại học liên tục được đưa lên mạng để GV và HS có thể tham khảo, nghiên cứu ở mọi lúc, mọi nơi. Tuy vậy các Website dành cho HS học tập trong đó có hoạt động ôn tập kết hợp với tự kiểm tra đánh giá được xây dựng trên cơ sở lí luận dạy học vật lí hiện đại vẫn còn chưa được nghiên cứu. Chính vì vậy việc thiết kế trang Web vật lí giúp việc tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá theo quan điểm của lí luận dạy học hiện đại là hết sức cần thiết.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu:

Thiết kế Website hỗ trợ học sinh tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức phần „„MẮT. CÁC DỤNG CỤ QUANG HỌC” Vật lí 11 nâng cao.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu vận dụng lí luận dạy học Vật lí về hoạt động ôn tập, kiểm tra, đánh giá và công nghệ xây dựng Web nhằm thiết kế Website hỗ trợ HS tựôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học” Vật lí 11 nâng cao.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá của

HS với sự hỗ trợ của Website.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

- Hệ thống các kiến thức, kĩ năng HS cần nắm vững khi học xong phần kiến thức “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

- Hoạt động tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng phần kiến thức “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

- Các chức năng của website hỗ trợ HS tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng phần kiến thức “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

4. Giả thuyết khoa học

Nếu vận dụng lí luận dạy học Vật lí hiện đại về ôn tập và công nghệ thiết kế Web hợp lí thì sẽ thiết kế được Website hỗ trợ HS tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao, góp phần rèn cho HS kĩ năng tự học, hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả tự ôn tập của HS.

5. Phạm vi nghiên cứu

Thiết kế Website hỗ trợ hoạt động ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao, nhằm rèn luyện kĩ năng tự học, nâng cao hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả tự ôn tập cho HS.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá.

- Nghiên cứu mục đích, nội dung kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

- Nghiên cứu việc thiết kế Website hỗ trợ tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá.

- Thực nghiệm sư phạm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của Website xây dựng được.

7. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc ôn tập trong dạy học hiện đại; cơ sở lí luận của việc rèn luyện kĩ năng tự học và tự nghiên cứu đối với HS phổ thông; cơ sở lí luận của hoạt động kiểm tra đánh giá và tự kiểm tra đánh giá trong dạy học phổ thông.

Phương pháp điều tra, quan sát thực tiễn: Nghiên cứu thực tiễn hoạt động ôn tập và kiểm tra, đánh giá của GV và HS trong các trường phổ thông. Tiến hành khảo sát bằng phương pháp điều tra, phương pháp nghiên cứu sản phẩm (bài kiểm tra của HS), phương pháp phỏng vấn và đàm thoại với HS và GV ở các trường THPT.

Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm đối chứng giữa hai quá trình ôn tập phần “Mắt. Các dụng cụ quang học” của hai nhóm HS, một nhóm có sử dụng Website ôn tập và nhóm còn lại sử dụng phương pháp ôn tập truyền thống.

Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm.

8. Những đóng góp mới của luận văn

- Trình bày hệ thống cơ sở lí luận của việc ôn tập theo quan điểm của lí luận dạy học hiện đại.

- Thiết kế Website dưới sự vận dụng của các lí luận trên và sự hỗ trợ của CNTT giúp HS rèn luyện kĩ năng tự ôn tập, phát huy hứng thú từ đó nâng cao chất lượng ôn tập kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

9. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận văn

Về mặt lí luận, luận văn góp phần bổ sung, hệ thống hoá các lí luận về việc ôn tập theo quan điểm của lí luận dạy học hiện đại cũng như vận dụng lí luận này và CNTT trong việc xây dựng Website về nội dung ôn tập và kiểm tra, đánh giá.

Website xây dựng được là tài liệu tham khảo tốt cho việc HS tự ôn tập kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

10. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận nội dung của luận văn gồm 3 chương:

Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ôn tập và kiểm tra, đánh giá của HS trong các trường THPT.

Chương II. Thiết kế Website hỗ trợ HS tự ôn tập và kiểm tra, đánh giá kiến thức phần “Mắt. Các dụng cụ quang học”, Vật lí 11 nâng cao.

Chương III. Thực nghiệm sư phạm.