Thế kỉ XIX phong trào tìm kiếm các vùng đất mới của các nước phương Tây phát triển mạnh đã làm cho nhiều nước kém phát triển ở châu á, châu Phi… ở các mức độ khác nhau dần dần đều phụ thuộc vào các nước phương Tây. Nước Việt Nam tuy nhỏ bé, nhưng lại nằm ở vị trí chiến lược, nhiều sản vật đã được các nhà thám hiểm, nhà truyền đạo phương Tây biết đến trước đó. Trong thế kỉ XVII, XVIII đã có nhiều nhà thám hiển và truyền đạo coi Việt Nam là một miền “đất hứa”. Nhà thám hiểm Tavernir viết: “Bắc kì đầy những tương lai và có cái địa thế rất tốt để trở nên trung tâm điểm thương mại nền thương mại quốc tế”((1), (2) Phan Trần Chúc. Bùi Viện cuộc duy tân triều Tự Đức, NXB Kiên Thiết, 1942, tr. 19. 1), còn linh mục Tissanier thì viết: “đây là xứ sở của tương lai, chóng chầy người châu Âu sẽ lưu ý đến. Xứ này, đất cát phì nhiêu, có nhiều sông ngòi rất tiện lợi cho việc giao thông, lại ở liền ngay với nước Tàu. Mấy điềm đó báo trước rằng một ngày kia Đông Kinh sẽ rất phồn thịnh và trở nên chỗ căn bản của một nên thương mại rất hoạt động”(2) … Vì thế các nước phương Tây đến xâm lược Việt Nam là điều sớm hay muộn sẽ xảy ra. Vấn đề đặt ra là xảy ra vào thời điểm nào và nước nào nhanh chân hơn?. Thật không may cho hoàng đế Tự Đức thời điểm này lại rơi vào đúng khoảng thời gian ông trị vì đất nước, để rồi Tự Đức phải gánh chịu những bi kịch của một ông vua trong thời gian còn tại vị.

Kết cấu đề tài:

Chương 1 : Vài nét về Ngự chế Việt sử tổng vịnh

Chương 2 : Sử quan của Tự Đức với lịch sử dân tộc trong Ngự chế Việt sử tổng vịnh

Chương 3 :Vài nét về mối quan hệ giữa Ngự chế Việt sử tổng vịnh với công việc trị vì của Tự Đức