Sơ lược về tên khoa học của thực vật

1.Ý nghĩa khoa học của việc dùng tên Latin để đặt tên thực vật

• Những bất lợi trong việc dùng tên địa phương

-Cùng một loài cây nhưng mỗi địa phương, mỗi quốc gia gọi một khác:

-Cây(Annona squamosa L) thuộc họ Na (Annonaceae),miền Bắc và miền Trung bộ gọi là “Na” nhưng miền Nam gọi là “Mãng cầu”.

-Cây (Xylopia vielana Piere) cũng thuộc họ Na, nhưng ngay trong nước có tới 4 tên:Dền đỏ, Sai, Thối ruột và Yến đỏ…

- Ngược lại cùng một tên địa phương nhưng có nhiều tên khoa học khác nhau:

Ví dụ:Có 3 loài khác nhau sau đây đều mang tên “Lim sẹt”:

- Peltophorum tonkinensis Piere

- Peltophorum ferrugineum Benth

- Peltophorum dasyrachis Kurz

• Trong phạm vi một địa phương, một quốc gia mà đã phức tạp như vậy, nói chi đến toàn thế giới, do đó đòi hỏi nhân loại phải có một số quy định thống nhất về việc đặt tên cho các loài thực vật để khắc phục sự nhầm lẫn đáng tiếc.

• Để khắc phục nhược điểm trên; vào năm 1753 Cacvon Line lần đầu tiên đã đề nghị dùng chữ Latin để đặt tên cây.Phương pháp dùng tên kép Latin (Binomial momem clature) còn gọi là “Danh pháp lưỡng nôm” đến nay đã được toàn thế giới công nhận và ngày càng bổ sung hoàn chỉnh hơn.

Trong quá trình trao đổi, hội thoại về những thông tin sinh học dù bằng bất kỳ tiếng nước nào trên thế giới, lắm lúc phải đọc tên các taxon thực vật, động vật bằng tiếng Latin. Phát âm không chuẩn xác cũng dễ gây hiểu lầm, có khi từ một loài cần quan tâm lại khiến người nghe hiểu đến một loài khác, thậm chí có khi họ không thể nhận ra được là loài gì mặc dù loài muốn nêu là rất quen thuộc. Do vậy, việc phát âm chuẩn xác tiếng Latin là một yêu cầu thiết thực đối với những ai quan tâm đến lĩnh vực phân loại học sinh vật.

Sau đây nhóm em xin trình bày sơ qua về cách phát âm tiếng Latin như sau:

2.Quy ước chung

Mỗi tên kép Latin gồm 3 phần:

• Chữ đầu tiên chỉ tên chi (giống). Tên chi thường là một danh từ Latin và chữ đầu tiên phải viết hoa.

Ví dụ: (Pinus) chi Thông.

• Chữ thứ hai đứng sau tên chi chỉ loài, tên loài thường là một tĩnh từ cùng cách với chi hoặc một danh từ sỡ hữu cách. Các tên chi và loài thường bao hàm ý nghĩa chỉ đặc tính sinh thái, hình thái, nơi sinh sống, công dụng của chi hoặc loài, đôi khi là tên người.

• Sau tên loài là tên tác giả mô tả tìm ra đầu tiên.

Đối với bậc phân loại nhỏ hơn loài như Thứ và Dạng người ta viết tắt chữ đầu:var và f.Theo quy ước trên tên một loài cây đầy đủ gồm như sau:

Ví dụ:

-Cây Thông 5 lá (Pinus dalatensis D.Fierre)

-Cây Bời lời vàng (Litsea pierrei Lec)

-Cây Ngọc lan trắng (Michelia abba D.C)

-Cây Bời lời vàng lá to (Lisea pierrrei Lec var garandifolia H.Lec)

Theo quy ước quốc tế mỗi loài chỉ được dùng một tên chính xác nhất và công bố đầu tiên.Các tên khác không dùng, trường hợp đặc biệt có thể viết ở dưới và cho vào trong ngoặc đơn.

Ví dụ:Cây Thông ba lá Pinus kesiya Royle et Gordon

(Pinus khaysia Royle var langbiensis H.Gauus)

Trong những bài báo cáo khoa học hoặc bài viết trên các tạp chí khoa học, tên loài phải viết đầy đủ 3 phần.Đôi khi ở một số tài liệu không đòi hỏi chính xác cao, mang tính chất thống kê nhanh có thể không cần viết tên tác giả.