Mở đầu

1. Sự cần thiết nghiên cứu

Cùng với quá trình thực hiện chính sách đổi mới vμo cuối những năm

80, sức sản xuất ở khu vực nông nghiệp vμ nông thôn đ−ợc giải phóng, sản

l−ợng vμ cơ cấu các sản phẩm nông nghiệp không ngừng đ−ợc tăng lên vμ mở

rộng. Vấn đề tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp đang trở thμnh chủ đề đáng

quan tâm đối với Chính phủ vμ các cấp lãnh đạo địa ph−ơng nhằm giảm sức ép

do tăng cung các mặt hμng nông sản vμ duy trì sự phát triển ổn định tại các

vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm. Điều nμy không chỉ có vai trò quan

trọng trong chiến l−ợc phát triển kinh tế đất n−ớc, mμ còn có ý nghĩa chính trị

vμ xã hội sâu sắc. Vì vậy, trong nhiều năm gần đây, Chính phủ đã thực hiện

nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Trong đó, việc

đầu t− phát triển chợ nói chung vμ chợ đầu mối nói riêng đ−ợc xem lμ cơ sở

quan trọng để thúc đẩy vμ mở rộng tiêu thụ nông sản. Ngμy 20/3/2003, Thủ

t−ớng Chính phủ cũng đã có Quyết định số 311/TTg, phê duyệt đề án về “tổ

chức thị tr−ờng trong n−ớc tập trung phát triển th−ơng mại nông thôn đến năm

2010”, trong đó cũng đề cập đến việc phát triển các loại hình vμ cấp độ chợ:

chợ xã, cụm xã vμ chợ tập trung đầu mối.

Thực tế, từ năm 1993 đến 2002 số l−ợng chợ trong cả n−ớc đã tăng tới

178%, riêng Đồng Nam Bộ tăng 231%, Đồng bằng sông Hồng tăng 203%,…

Tuy nhiên, công tác qui hoạch phát triển chợ của nhiều địa ph−ơng còn lúng

túng, đặc biệt đối với các chợ đầu mối nông sản. Theo đánh giá chung, nhiều

chợ đầu mối đ−ợc đầu t− xây dựng rất tốn kém nh−ng lại ch−a phát huy đ−ợc

vai trò trong việc thu hút, tập trung nguồn hμng vμ mở rộng phạm vi tiêu thụ

cho các sản phẩm nông nghiệp. Điều nμy do nguyên nhân chủ yếu lμ Nhμ n−ớc

còn thiếu hệ thống các chính sách vμ giải pháp đồng bộ từ việc phê duyệt qui

hoạch đến cơ chế quản lý vμ vận hμnh chung cho các chợ đầu mối. Ngμy

14/1/2003 Chính phủ đã ban hμnh Nghị định số 02/2003/NĐ-CP về phát triển

vμ quản lý chợ, nh−ng Nghị định cũng ch−a đ−a ra các qui định riêng đối với

loại chợ đầu mối.

Mặc dù gần đây, Bộ Th−ơng mại đã triển khai xây dựng thí điểm một số

chợ đầu mối tiêu thụ cμ phê ở Đắc Lắc, chợ gạo ở Cần Thơ, chợ nông sản (chủ

yếu lμ lạc) ở Nghệ An... Tuy nhiên, các chợ thí điểm nμy vẫn đang trong giai

đoạn giải phóng mặt bằng, bố trí vốn hoặc mới đang hoμn thμnh giai đoạn xây

dựng cơ sở vật chất. Trong khi đó, những nội dung quan trọng của chợ đầu mối

nông sản nh− việc xác định mô hình tổ chức, ph−ơng thức hoạt động, các

chính sách thu hút nguồn hμng, chính sách phát triển th−ơng nhân, nhất lμ đội

ngũ các “chủ vựa”, “đầu nậu” kinh doanh trên chợ vμ các chính sách hỗ trợ

2

khác,… Vì vậy, việc tìm ra những chính sách vμ giải pháp chủ yếu nhằm hình

thμnh vμ phát triển chợ đầu mối nông sản tại các vùng sản xuất nông nghiệp

trọng điểm đã vμ đang trở nên cấp thiết hơn.

2. Tình hình nghiên cứu trong vμ ngoμi n−ớc

ở Việt Nam, đã có những bμi viết, những bμi nghiên cứu lịch sử về quá

trình hình thμnh vμ phát triển chợ trong n−ớc. Trong nhiều năm gần đây, các

địa ph−ơng cũng đã tiến hμnh các nghiên cứu triển khai qui hoạch vμ phát triển

hệ thống chợ trong tỉnh, nh−ng mới chỉ lμ các nghiên cứu triển khai qui hoạch

chợ trong phạm vi của một tỉnh, ch−a tập trung vμo chợ đầu mối vμ mang tính

vùng. Đồng thời, Bộ Th−ơng mại cũng đã thực hiện một số đề tμi nghiên cứu

có liên quan đến chợ đầu mối vμ vấn đề tiêu thụ nông sản nh−:

Đề tμi “Nghiên cứu các chợ đầu mối vμ trung tâm th−ơng mại khu vực TP

HCM”, mã số 97-78-062, thực hiện năm 1996;

Đề tμi “Các giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ nông sản hμng hoá nhằm kích

cầu ở thị tr−ờng nông thôn tăng sức mua”, mã số 2001-78-012, năm 2000;

Đề tμi “ Ph−ơng thức tiêu thụ nông sản vùng Đồng Nam Bộ – Thực trạng

vμ các giải pháp đổi mới phù hợp yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt

Nam”, năm 2002.

Nhìn chung, các nghiên cứu nμy, hoặc lμ mới chỉ tập trung vμo chợ đầu

mối tại TP HCM, hoặc lμ đề cập đến nhiều vấn đề có liên quan đến vấn đề tiêu

thụ nông sản mμ ch−a tập trung cụ thể vμo tiêu thụ nông sản qua chợ nhất lμ

qua chợ đầu mối. Với tình hình nghiên cứu trong n−ớc, chúng tôi cho rằng,

hiện vẫn ch−a có những nghiên cứu đầy đủ vμ đồng bộ về quan hệ giữa chợ

đầu mối với vấn đề tiêu thụ nông sản tại các vùng sản xuất nông nghiệp trong

điểm, cũng nh− việc lμm thế nμo để hình thμnh vμ phát triển nó