MỘT VÀIỨNG DỤNG MÔ HÌNH BIẾN NGẪU NHIÊN PHỨC HỢP TRONG CÁC NGHIÊN CỨU THỦY LỢI

PGS.TS. Nguyễn Hữu Bảo

Phó Trưởng khoa CNTT - Trưởng Bộ môn Toán học

1. Đặt vấn đề

Khái niệm về các biến ngẫu nhiên phức hợp được đã đưa ra trong [1] tõ năm 1989 và từ đó tới nay hàng loạt các kết quả của tác giả nghiên cứu biến ngẫu nhiên phức hợp đã được công bố. Định nghĩa về biến ngẫu nhiên phức hợp là biến ngẫu nhiên h sao cho nã được phân tích thành một tổng mét sè ngẫu nhiên các biến ngẫu nhiên xk, k = 1, 2 ... N với N còng là 1 biến ngẫu nhiên nhận giá trị nguyên, không âm và độc lập với mọi xk.

              (1)

Đây là một mô hình xuất hiện nhiều trong nghiên cứu của " lý thuyết trò chơi", " lý thuyết phục vụ đám đông", ... và chắc chắn có nhiều ứng dụng trong nghiên cứu kinh tế, kỹ thuật, đặc biệt là nghiên cứu Thủy lợi.

Ví dụ trong lĩnh vực nghiên cứu thủy văn, việc tính toán tổ hợp lưu lượng lò trong mét lưu vực sông cố định phải là dựa trên tổng các lưu lượng của các nhánh sông, lượng mưa trong cùng thời điểm, lượng xả của đập, lượng nhập khu giữa, v.v.... mã số các thành phần tham gia còng ngẫu nhiên.

Ví dụ trong nghiên cứu kỹ thuật tài nguyên nước, lượng nước tưới (hoặc tiêu) trong canh tác cây trồng tại 1 lưu vực cố định không thể chỉ gồm tổng hữu hạn các nhu cầu mà sè nhu cầu này cũng phải coi là ngẫu nhiên (ví nhu cầu tưới cho các giống cây trồng được thay đổi không cố định cho 1 loại cây trồng nào, lượng nước xả từ đập thủy điện được coi là ngẫu nhiên khi phụ thuộc lượng mưa cũng ngẫu nhiên cùng thời điểm v.v...

Trong nghiên cứu kinh tế tài nguyên nước, ví dụ rõ rệt nhất là tính toán tổng nhu cầu tiêu thụ nước sạch cho sinh hoạt (để tính toán chi phí nước sạch tại 1 thời điểm và tại 1 địa bàn dân cư là tổng mét sè ngẫu nhiên các thành phần tiêu thụ nước tại thời điểm đó.

Và còn nhiều ví dụ khác trong hàng loạt lĩnh vực nghiên cứu thủy lợi khác. Rất tiếc là cho tới nay, các ứng dụng thống kê vẫn chỉ dừng ở việc nghiên cứu các phân phối đơn lẻ