MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.

GIỚI THIỆU.

Trang :

1. Lý do chọn đề tài. 01

2 Xác định vấn đề nghiên cứu. 02

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài. 04

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 05

5. Phương pháp nghiên cứu và tiếp cận vấn đề. 05

6. Kết cấu của luận văn. 06

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 06

CHƯƠNG I : CÁC NGHIÊN CỨU VÀ KINH NGHIỆM VỀ XẾP HẠNG TÍN DỤNG.

1.1 Tổng quan về xếp hạng tín dụng. 8

1.1.1 Khái niệm xếp hạng tín dụng 8

1.1.2 Đối tượng của xếp hạng tín dụng. 8

1.1.3. Tầm quan trọng của xếp hạng tín dụng. 10

1.1.3.1. Rủi ro tín dụng. 10

1.1.3.2. Thiệt hại từ rủi ro tín dụng. 11

1.1.3.3. Vai trò của xếp hạng tín dụng trong quản trị rủi ro. 12

1.1.4. Nguyên tắc xếp hạng tín dụng. 12

1.1.5. Mô hình xếp hạng tín dụng. 12

1.1.6. Phương pháp xếp hạng tín dụng theo mô hình điểm số. 13

1.1.7. Quy trình xếp hạng tín dụng. 14

1.2. Một số nghiên cứu và kinh nghiệm về xếp hạng tín 14

dụng.

1.2.1. Nghiên cứu của Stefanie Kleimeier về mô hình điểm 14 số tín dụng cá nhân áp dụng cho các ngân hàng bán lẻ

tại Việt nam.

1.2.2. Các nghiên cứu và kinh nghiệm xếp hạng tín dụng trên 16

thị trường tài chính của Mỹ.

1.2.2.1. Hệ thống xếp hạng tín nhiệm của Moody’s và S&P. 17

1.2.2.2. Mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward I. 18

Altman.

1.2.2.3. Sự tương đồng giữa mô hình điểm số tín dụng của 21

Edward I. Altman và xếp hạng tín nhiệm của Standard

& Poor.

1.2.2.4. Mô hình điểm số tín dụng cá nhân của FICO. 22

1.2.3. Kinh nghiệm xếp hạng tín dụng của một số NHTM và 24 tổ chức kiểm toán ở Việt nam.

1.2.3.1. Hệ thống xếp hạng tín nhiệm của CIC. 24

1.2.3.2.

Hệ thống xếp hạng tín dụng của BIDV.

24

1.2.3.2.1.

Xếp hạng tín dụng và xếp hạng khoản vay cá nhân.

25

1.2.3.2.2.

Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp.

28

1.2.3.3. Hệ thống xếp hạng tín dụng của Vietinbank (Trước 30

đây là Incombank).

1.2.3.3.1. Xếp hạng tín dụng cá nhân. 30

1.2.3.3.2. Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp. 32

1.2.3.3. Hệ thống xếp hạng tín dụng của E&Y. 34

1.2.3.3.1. Xếp hạng tín dụng cá nhân. 35

1.2.3.3.2. Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp. 36

CHƯƠNG II : HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG CỦA VIETCOMBANK.

2.1. Chính sách tín dụng của Vietcombank. 40

2.2. Nguyên tắc chấm điểm tín dụng. 40

2.3. Sử dụng kết quả tính điểm xếp hạng tín dụng. 41

2.4. Mô hình tính điểm xếp hạng tín dụng của 41

Vietcombank.

2.4.1. Xếp hạng tín dụng cá nhân. 41

2.4.2. Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp. 43

2.4.2.1. Mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng doanh nghiệp 44

tại các chi nhánh của Vietcombank.

2.4.2.2. Mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng doanh nghiệp 49

tại VCI.

2.5. Nghiên cứu một số tình huống xếp hạng tín dụng thực 50

tế tại Vietcombank.

2.5.1. Nghiên cứu trường hợp thứ nhất : Doanh nghiệp đã 52

được xếp loại A nhưng có xu hướng phát sinh nợ xấu.

2.5.2. Nghiên cứu trường hợp thứ hai : Doanh nghiệp đã 55

được xếp loại A nhưng có xu hướng phát sinh nợ xấu.

2.6. Đánh giá hệ thống xếp hạng tín dụng của 57

Vietcombank.

2.6.1 Những kết quả đạt được. 58

2.6.2 Những hạn chế tồn tại cần khắc phục. 59

CHƯƠNG III : HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG CỦA VIETCOMBANK

3.1. Mục tiêu hoàn thiện xếp hạng tín dụng của 63

Vietcombank.

3.2 Đề xuất sửa đổi bổ sung mô hình chấm điểm xếp hạng 64

tín dụng của Vietcombank

3.2.1. Hoàn thiện mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng cá 64 nhân của Vietcombank.

3.2.2. Hoàn thiện mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng 67

doanh nghiệp của Vietcombank.

3.2.2.1. Hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước về mô hình xếp 67

hạng tín dụng doanh nghiệp.

3.2.2.2. Đề xuất sửa đổi bổ sung mô hình chấm điểm xếp hạng 69

tín dụng doanh nghiệp của Vietcombank.

3.3. Kiểm chứng mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng 73

của Vietcombank sau điều chỉnh.

3.3.1 Kiểm chứng mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng cá 75

nhân của Vietcombank sau điều chỉnh.

3.3.2 Kiểm chứng mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng 77

doanh nghiệp của Vietcombank sau điều chỉnh.

3.4 Các biện pháp hỗ trợ cần thiết để hệ thống xếp hạng 81

tín dụng của Vietcombank phát huy hiệu quả.

KẾT LUẬN. 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO.

PHỤ LỤC I : TIÊU CHUẨN TÍNH ĐIỂM XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP CỦA VIETCOMABNK.

PHỤ LỤC II : KẾT QUẢ CHẤM ĐIỂM XHTD DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY CP A.

PHỤ LỤC III : TIÊU CHUẨN TÍNH ĐIỂM XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP THEO HƯỚNG DẪN CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC.

PHỤ LỤC IV : TIÊU CHUẨN TÍNH ĐIỂM XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP THEO HƯỚNG DẪN CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC, VÀ ĐỀ XUẤT SỬA ĐỔI BỔ SUNG CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.

PHỤ LỤC V : KẾT QUẢ CHẤM ĐIỂM XHTD DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY CP A BẰNG MÔ HÌNH SỬA ĐỔI THEO ĐỀ XUẤT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.

GIỚI THIỆU

Ngân hàng thương mại (NHTM) là định chế tài chính trung gian thực hiện nghiệp vụ kinh doanh tiền tệ và cung ứng các dịch vụ tài chính. Tại Việt nam, thu nhập cơ bản của các NHTM vẫn chủ yếu từ hoạt động tín dụng với nhiều áp lực và rủi ro. Ngân hàng Trung ương các nước dưới sự bảo trợ của Ngân hàng Thanh toán quốc tế, trong các cuộc họp tại Basel đã đưa ra những yêu cầu về quản trị rủi ro trong đó chú trọng và đề cao vai trò xếp hạng tín dụng (XHTD) nội bộ đối với NHTM được quy định trong Hiệp ước Basel I (Năm 1988) và bổ sung trong hiệp ước Basel II (Năm 2004).

1. Lý do chọn đề tài.

Thực tiễn đã cho thấy thất bại của NHTM trong hoạt động tín dụng gắn chặt với thiếu hiểu biết về khách hàng. Một trong những kỹ thuật quản trị rủi ro tín dụng của NHTM là sử dụng phân tích chấm điểm để xếp hạng uy tín về mặt tín dụng của mỗi khách hàng một cách thường xuyên. Do vậy, vấn đề xây dựng và hoàn thiện hệ thống XHTD nội bộ đang được các NHTM quan tâm nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng, giảm bớt tỷ lệ nợ xấu phải trích dự phòng rủi ro, đáp ứng các yêu cầu của Basel và Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Trong điều kiện hiện nay của Việt nam, xếp hạng tín nhiệm do các công ty xếp hạng cung cấp chỉ mới dừng lại ở một số doanh nghiệp niêm yết và kết quả xếp hạng có khả năng chưa chính xác vì thông tin không đầy đủ. Ngay cả trên thị trường XHTD quốc tế, các tổ chức xếp hạng hàng đầu là Fitch Ratings, Moody’s và Standard & Poor's cũng không thể tránh khỏi sai lầm khi đánh giá rủi ro, một số doanh nghiệp được họ xếp hạng an toàn thì nay lại trở thành rủi ro thể hiện qua sự mất giá liên tục của cổ phiếu và trái phiếu trên thị trường chứng khoán quốc tế, buộc các tổ chức xếp hạng này phải nhìn lại các tiêu chí đánh giá và xem xét lại ảnh hưởng lên kết quả xếp hạng của mối quan hệ giữa họ với khách hàng đượcđánh giá. Kết quả của một cuộc điều tra kéo dài 10 tháng trong năm 2007 của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) đối với các hoạt động của Fitch Ratings, Moody’s và Standard & Poor’s đã khẳng định điều mà các nhà đầu tư Phố Wall từ lâu đã nghi ngờ “Nhiều tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớn đã coi thường các quy tắc về xung đột lợi ích và chỉ chú ý đến lợi nhuận khi xếp hạng các loại chứng khoán”. SEC đã phát hiện ra rằng các tổ chức xếp hạng trên đã bị “đè bẹp” bởi khối lượng và mức độ phức tạp tăng cao của các loại chứng khoán mà họ được yêu cầu đánh giá. Các NHTM chắc chắn đã rút ra được nhiều điều qua tình hình trên và buộc phải dựa vào kết quả XHTD nội bộ để hạn chế rủi ro. Tuy nhiên, chỉ tiêu cơ bản trong chấm điểm và xếp hạng tín nhiệm khách hàng hiện nay của một số NHTM vẫn chưa phản ảnh chính xác rủi ro, và xếp hạng tín nhiệm đối với khách hàng thể nhân vẫn chưa được chú trọng

Hiệp ước Basel II cũng đề cập vai trò của cơ quan quản lý ngân hàng trong việc đánh giá hệ thống XHTD nội bộ để phân loại rủi ro tài sản của tổ chức tín dụng. Nhưng trong thực tế, NHNN rất khó kiểm chứng hệ thống xếp hạng đánh giá rủi ro của các NHTM có đúng hay không. Trong khi đó, nếu được sử dụng hệ thống đánh giá rủi ro kém chính xác, các NHTM có thể quá lạc quan về triển vọng khách hàng dẫn tới hậu quả khó lường. Từ những phân tích và nhận định nêu trên đã cho thấy tầm quan trọng của việc nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn nữa hệ thống XHTD nội bộ của các NHTM, và đây rõ ràng là công việc mà các NHTM tại cần tiến hành một cách định kỳ nhằm đáp ứng với những thay đổi về môi trường kinh doanh và tăng cường hơn nữa khả năng dự báo trong quản trị rủi ro tín dụng.

2. Xác định vấn đề nghiên cứu.

Basel đã nghiên cứu các yêu cầu về an toàn vốn trong đó quy định rủi ro tín dụng và rủi ro thị trường, được ban hành lần đầu vào năm 1988 trong Hiệp ước Basel I. Năm 2004, hiệp ước Basel II đã được thông qua, bổ sung thêm rủi ro hoạt động, quy định tỷ lệ vốn an toàn tối thiểu gắn chặt chẽ với mức độ rủi ro của tài sản ngân hàng liên quan đến nhiều yếu tố bao gồm xếp hạng tín nhiệm của khách hàng,mức tập trung của khoản vay vào một nhóm khách hàng. Nhằm tiếp cận các chuẩn mực quốc tế như Basel trong quản trị rủi ro của các NHTM theo phương pháp hiện đại, NHNN đã có quyết định 57/2002/QĐ-NHNN ngày 24/01/2002 triển khai thí điểm đề án phân tích, xếp loại tín dụng doanh nghiệp. Quý II năm 2008 vừa qua là mốc cuối để các NHTM tại Việt nam trình đề án XHTD nội bộ lên NHNN (Nhưng thực tế thì đa số các NHTM vẫn chưa hoàn thành). Và NHNN cũng đã yêu cầu tăng cường kiểm soát nợ xấu của các NHTM qua Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày22/4/2005 về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng.

Đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt nam (Vietcombank), hệ thống XHTD nội bộ đã được xây dựng và triển khai ứng dụng từ năm 2003, tuy nhiên, kiểm chứng qua tình trạng nợ xấu phải trích dự phòng rủi ro vẫn gia tăng thời gian gần đây cho thấy hệ thống XHTD nội bộ vẫn còn nhiều khuyết điểm dẫn đến sàng lọc khách hàng chưa hiệu quả, và hệ thống này cần được bổ sung chỉnh sửa nhằm phù hợp hơn với điều kiện kinh tế xã hội đã thay đổi và các hiệp ước quốc tế mà Việt nam cam kết. Đó là lý do cần thiết chọn đề tài nghiên cứu “Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng của Vietcombank”.

3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.

Đề tài nghiên cứu này nhằm trả lời cho câu hỏi của các nhà quản trị là tại sao tình trạng nợ xấu thuộc khối khách hàng cá nhân và doanh nghiệp của Vietcombank vẫn gia tăng mặc dù ngân hàng này đã áp dụng phương pháp tiên tiến trong quản trị rủi ro là chấm điểm XHTD khách hàng từ năm 2003 đến nay, và ngay cả khi hệ thống XHTD nội bộ này đã được chỉnh sửa gần đây nhất là năm 2007 nhưng tình hình nợ xấu vẫn còn ở mức đáng phải quan tâm. Thực vậy, tính đến tháng 6/2008, tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống Vietcombank là 104.298 tỷ đồng giảm 1.980 tỷ đồng so với tháng 5/2008 nhưng có đến 2.418 tỷ đồng nợ xấu với tỷ trọng 2,32%, tăng 573 tỷ đồng so với tháng 5/2008. Tuy nhiên, đó vẫn chưa phải là con số thực của nợ xấu tại Vietcombank bởi vì : Tốc độ gia tăng quá nhanh dư nợ tín dụng trong toàn hệ thống trong bốn tháng đầu năm 2008 đã vô tình làm giảm tỷ trọng nợ xấu;

Tình trạng đóng băng bất động sản và chứng khoán vẫn còn kéo dài, lạm phát cao sẽ tiếp tục đẩy nợ xấu gia tăng. Mặt khác, nếu chỉ xét riêng tỷ trọng nợ xấu so với tổng dư nợ thì có thể sẽ không thể hiện được hết sự nghiêm trọng, cần phải xem xét nợ xấu trong mối quan hệ với vốn tự có, phải thận trọng với bức tranh tài chính đã được làm đẹp và giảm tỷ lệ nợ xấu bằng cách cho khách hàng vay lại để trả những khoản nợ xấu hoặc nợ có nguy cơ xấu khi đến hạn.

Nghiên cứu này nhằm tiếp cận cơ sở lý luận hiện đại về xếp hạng tín nhiệm, phân tích hiện trạng và kiểm chứng các chỉ tiêu đánh giá trong XHTD nội bộ Vietcombank so với hệ thống đánh giá xếp hạng tiên tiến của những tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực này như Moody’s và Standard & Poor's bằng chỉ số Z (Mô hình điểm số tín dụng) của Edward I. Altman đang được sử dụng hiệu quả tại nhiều nước trên thế giới để dự đoán nguy cơ phá sản và xếp hạng rủi ro tín dụng.

Từ kết quả nghiên cứu này, đề tài sẽ cho thấy được những thành tựu cũng như những hạn chế tồn tại của hệ thống XHTD đang được sử dụng tại Vietcombank, qua đó, đề tài nghiên cứu mạnh dạn đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống XHTD của Vietcombank bằng cách tiếp thu những tiến bộ trong kinh nghiệm XHTD của các tổ chức tín nhiệm quốc tế, các NHTM và tổ chức kiểm toán trong nước.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là mô hình các chỉ tiêu đánh giá tính điểm

XHTD khách hàng cá nhân và doanh nghiệp đang áp dụng tại Vietcombank từ năm

2007 đến tháng 9/2008.

Lý do của giới hạn thời gian nghiên cứu như trên vì hệ thống xếp dạng tín dụng nội bộ đã được điều chỉnh một số chỉ tiêu đánh giá và áp dụng trong năm 2007 đối với khối khách hàng doanh nghiệp.

5. Phương pháp nghiên cứu và tiếp cận vấn đề.

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống để tiếp cận chuyên môn về đối tượng nghiên cứu theo nội dung, phương pháp, và kỹ thuật xếp hạng tín nhiệm của Vietcombank. Nghiên cứu này sử dụng thông tin thứ cấp là kết quả XHTD năm 2007 của một số khách hàng đang có dư nợ tín dụng tại Vietcombank do Trung tâm thông tin tín dụng Vietcombank và các chi nhánh thực hiện xếp hạng.

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích số liệu định tính để làm rõ hiện trạng hệ thống XHTD nội bộ. Và bằng cách sử dụng phương pháp so sánh với các tiêu chuẩn đánh giá phổ biến trên thị trường xếp hạng tín nhiệm quốc tế và trong nước, qua đó, nghiên cứu để đưa ra nhận định, đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống XHTD của Vietcombank.

6. Kết cấu của luận văn.

Bố cục của đề tài nghiên cứu “Hoàn thiện Hệ thống XHTD của Vietcombank” được chia thành phần giới thiệu và ba chương với kết cấu chi tiết được xây dựng bao gồm :

Phần giới thiệu là các nội dung nhằm sơ lược lý do nghiên cứu, xác định đề tài nghiên cứu, đối tượng và mục tiêu của nghiên cứu, các phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu, ý nghĩa và tính thực tiễn của đề tài.

Chương I trình bày các vấn đề về hệ thống XHTD bao gồm tổng quan vềXHTD, kinh nghiệm XHTD ở các nước, thực tiễn XHTD tại Việt nam.

Chương II trình bày thực trạng hệ thống XHTD nội bộ của Vietcombank, kết quả thực tế của các tình huống nghiên cứu XHTD của hệ thống. Từ đó luận văn tiến hành phân tích, đánh giá, so sánh và kiểm chứng các chỉ tiêu đánh giá trong mô hình chấm điểm để rút ra được những thành tựu cũng như các hạn chế tồn tại cầnhoàn thiện, bổ sung nhằm tăng cường hiệu quả ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro tín dụng qua hệ thống sàng lọc khách hàng.

Chương III trình bày các giải pháp thực tiễn góp phần hoàn thiện Hệ thốngXHTD của Vietcombank.

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.

Luận văn trình bày sự cần thiết phải hoàn thiện Hệ thống XHTD nội bộ tại Vietcombank. Đề tài nghiên cứu tập trung vào phương pháp tính điểm và xếp hạng, đưa ra hướng kiểm chứng các chỉ tiêu nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng bằng công cụ tiên tiến phù hợp với thông lệ quốc tế.

Kết quả của đề tài nghiên cứu này có thể được áp dụng vào công tác thực tiễn vì Vietcombank đang trong quá trình hoàn thiện quy trình tín dụng trong đó có các vấn đề liên quan đến XHTD khách hàng nhằm phù hợp với chính sách tín dụng và cơ cấu tổ chức mới sau cổ phần hóa.

Xây dựng thành công hệ thống đánh giá, xếp hạng tín nhiệm nội bộ đối với khách hàng không chỉ giúp NHTM phân loại nợ trung thực hơn, mà còn là công cụ tư vấn, giúp các nhà quản trị NHTM có định hướng chiến lược kinh doanh rõ ràng áp dụng phù hợp cho từng nhóm đối tượng khách hàng.