Để đáp ứng yêu cầu hội nhập nhập quốc tế và triển khai thực hiện Luật hải quan sửa đổi, bổ sung năm 2005, ngày 31/12/2005, Tổng cục Hải quan đ• ban hành Quyết định số 2148/QĐ-TCHQ về Quy chế áp dụng quản lý rủi ro trong quy trình thủ tục hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu thương mại, có hiệu lực áp dụng từ ngày 01/01/2006. Qua ba năm triển khai thực hiện, ngành Hải quan đ• có những bước chuyển biến quan trọng trong việc tạo thuận lợi thương mại đồng thời đảm bảo kiểm soát việc tuân thủ pháp luật hải quan. Những kết quả này đ• được l•nh đạo Bộ Tài chính, các Bộ, ngành liên quan và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá và ghi nhận. Tuy vậy, bên cạnh những thành tựu đ• đạt được vẫn còn tồn tại không ít những hạn chế, vướng mắc; đặc biệt là tình hình lợi dụng cơ chế tạo thuận lợi để buôn lậu, trốn thuế và các hành vi khác vi phạm pháp luật hải quan... đặt ra yêu cầu tăng cường hơn nữa năng lực kiểm tra, kiểm soát của ngành Hải quan thông qua việc xây dựng, phát triển phương pháp quản lý hải quan hiện đại - phương pháp quản lý rủi ro.

Trong những năm gần đây, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại có nhiều diễn biến phức tạp, đa dạng về thành phần, phương thức, thủ đoạn. Các đối tượng buôn lậu thường có sự móc nối, câu kết, hoạt động có tổ chức, ổ nhóm, thành lập các đường dây giữa các đối tượng trong nước và nước ngoài. Phạm vi hoạt động và mức độ hậu quả do các vi phạm gây nên có xu hướng gia tăng trên tất cả các địa bàn trong cả nước, làm ảnh hưởng xấu đến tiến trình phát triển kinh tế của đất nước và đời sống của nhân dân. Trước tình hình đó, việc nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Để đạt được điều đó, ngành Hải quan cần tổ chức tốt công tác quản lý rủi ro làm nền tảng cho hoạt động nghiệp vụ hải quan. Đây là một trong những công tác quan trọng hàng đầu cần được nghiên cứu, phát triển trong giai đoạn hiện nay.

Mặc dù là một công tác nghiệp vụ cơ bản và rất quan trọng, nhưng thực tế cho thấy, còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức hải quan ở các cấp, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng cũng như cách thức tổ chức xây dựng, quản lý, ứng dụng quản lý rủi ro; dẫn đến công tác này chỉ được tiến hành một cách hình thức, thậm chí nhiều nơi chưa thực hiện. Khả năng phân tích, đánh giá rủi ro của đại bộ phận công chức hải quan còn rất hạn chế; nguy cơ rủi ro tiềm ẩn trong một số khâu, lĩnh vực nghiệp chưa được nghiên cứu, xem xét thấu đáo; dẫn đến tình trạng nhiều rủi ro chưa được xem xét và kiểm soát kịp thời. Tất cả các hạn chế nêu trên đ• ảnh hưởng không nhỏ đến năng lực quản lý của ngành Hải quan.

Bên cạnh những hạn chế về tổ chức hoạt động thực tiễn thì vấn đề lý luận về công tác quản lý rủi ro cũng cần phải được xem xét lại và giải quyết cho phù hợp với tình hình thực tiễn công tác hiện nay của ngành Hải quan. Đặc biệt cần nghiên cứu, xây dựng thành hệ thống lý luận nghiệp vụ nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất cho công tác này.

Kết cấu đề tài:

Chương 1: Quản lý rủi ro trong tiến trình hiện đại hóa Hải quan

Chương 2: Thực trạng thực hiện quản lý rủi ro trong lĩnh vực Hải quan ở Việt Nam hiện nay

Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý rủi ro nhằm nâng cao hiệu quả công tác của Hải quan Việt Nam