MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VÀ VẤN ĐỀ AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA 4

I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN 4

1. Khái niệm về tự do hoá dòng vốn 4

1.1. Lý luận về vốn 4

1.2. Lý luận về tự do hoá dòng vốn 5

1.3. Lý thuyết về bộ ba bất khả thi 7

2. Các biện pháp nhằm thực hiện tự do hoá dòng vốn 11

2.1. Tự do hoá lãi suất 11

2.2. Tự do hoá hoạt động ngoại hối 11

2.3. Tự do hoá vốn đầu tư nước ngoài 15

2.3.1. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI (Foreign Direct Investment) 15

2.3.2. Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài FPI (Foreign Portfolio Investment) 15

2.3.3. Các nguồn vốn vay và viện trợ phát triển khác 16

2.4. Tự do hóa các công cụ tài chính phái sinh 16

3. Những bước cơ bản để thực hiện tự do hoá dòng vốn 17

II. TỔNG QUAN VỀ AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA 18

1. Tổng quan về an ninh tài chính quốc gia 18

1.1. Khái niệm về an ninh tài chính quốc gia 18

1.2. Phân loại 20

1.3. Các mức độ của an ninh tài chính quốc gia 21

1.4. An ninh tài chính quốc gia với hội nhập kinh tế quốc tế 23

1.4.1. Tác động của tự do hoá thương mại 23

1.4.2. Tác động của tự do hoá tài chính 24

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến an ninh tài chính quốc gia 26

2.1. Yếu tố ảnh hưởng đến an ninh tài chính công 26

2.2. Yếu tố ảnh hưởng đến an ninh tài chính doanh nghiệp 27

2.2.1. Chính sách quản lý của mỗi doanh nghiệp 27

2.2.2. Hoạt động của hệ thống ngân hàng 27

2.2.3. Hoạt động của thị trường tài chính 27

2.3. Yếu tố ảnh hưởng đến an ninh tài chính cá nhân và hộ gia đình 28

2.4. Yếu tố bảo mật thông tin tài chính 28

3. Một số tiêu chuẩn, chỉ tiêu đánh giá an ninh tài chính quốc gia 29

3.1. Tiêu chuẩn đánh giá an ninh tài chính công 29

3.2. Tiêu chuẩn đánh giá an ninh tài chính doanh nghiệp 32

3.2.1. Yếu tố chính sách quản lý của mỗi doanh nghiệp 32

3.2.2. Yếu tố hoạt động của hệ thống ngân hàng 32

3.2.3. Yếu tố hoạt động của thị trường tài chính 33

3.3. Tiêu chuẩn đánh giá an ninh tài chính dân cư và hộ gia đình 34

III. TÁC ĐỘNG CỦA TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN TỚI AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA 35

1. Cơ hội và thách thức của quá trình tự do hoá dòng vốn 35

1.1. Cơ hội 35

1.2. Thách thức 36

1.2.1. Nguy cơ rủi ro về tỷ giá 36

1.2.2. Nguy cơ tháo chạy vốn (hay đảo ngược dòng vốn – capital flight) 36

1.2.3. Nguy cơ các khoản nợ gia tăng 37

1.2.4. Nguy cơ lạm phát 37

1.2.5. Nguy cơ rủi ro về đạo đức 37

2. Mối liên quan giữa tự do hoá dòng vốn và khủng hoảng an ninh tài chính quốc gia 38

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG ĐỐI VỚI AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM 40

I. THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN TẠI VIỆT NAM 40

1.1. Quá trình tự do hoá lãi suất 40

1.2. Quá trình tự do hoá ngoại tệ 43

1.2.1. Tự do hoá tỷ giá 43

1.2.2. Tự do hoá chu chuyển ngoại tệ 46

1.2.3. Tự do hoá chuyển đổi ngoại tệ 47

1.2.4. Tự do hoá rổ tiền tệ quốc gia 48

1.3. Tự do hoá vốn đầu tư nước ngoài 48

1.3.1. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI (Foreign Direct Investment) 48

1.3.2. Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài FPI (Foreign Portfolio Investment) 50

1.3.3. Các nguồn vốn vay và viện trợ phát triển khác 52

1.4. Tự do hóa các công cụ tài chính phái sinh 53

II. ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VỚI VẤN ĐỀ AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM 54

2.1. Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá dòng vốn với nguy cơ rủi ro về tỷ giá 54

2.2. Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá dòng vốn với nguy cơ tháo chạy vốn (hay đảo ngược dòng vốn – capital flight) 56

2.3. Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá dòng vốn với nguy cơ các khoản nợ gia tăng 57

a. Khoản nợ từ trái phiếu Chính phủ Việt Nam 57

b. Ảnh hưởng tự do hóa dòng vốn với chỉ tiêu về nợ nước ngoài của quốc gia 59

2.4. Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá dòng vốn với nguy cơ lạm phát 60

2.5. Ảnh hưởng của quá trình tự do hoá dòng vốn với nguy cơ rủi ro về đạo đức 63

III. THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ CỦA QUÁ TRÌNH TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VỚI VẤN ĐỀ AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM 64

3.1. Thành tựu 64

3.2. Hạn chế 66

CHƯƠNG III: BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA, NHỮNG ĐỀ XUẤT ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VÀ KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM 68

I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA 68

1. Bài học từ một số quốc gia kiểm soát an ninh tài chính thành công trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 68

2. Bài học từ một số quốc gia kiểm soát an ninh tài chính thất bại trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 71

2.1. Cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu Á 1997-1998 71

2.2. Cuộc khủng hoảng tài chính tại Thái Lan 72

3. Bài học từ Trung Quốc trong việc mở cửa dần thị trường vốn nhằm kiểm soát an ninh tài chính quốc gia 73

3.1. Khái quát 73

3.2. Lộ trình tự do hoá dòng vốn của Trung Quốc 73

3.3. Bài học từ Trung Quốc 74

II. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT VỚI VIỆC THỰC HIỆN TỰ DO HOÁ DÒNG VỐN VÀ KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM 75

1. Một số ý kiến về việc tự do hoá dòng vốn tại Việt Nam với vấn đề kiểm soát an ninh tài chính quốc gia 75

1.1. Quan điểm kìm hãm quá trình tự do hoá dòng vốn 75

1.2. Quan điểm ủng hộ quá trình tự do hoá dòng vốn 76

1.3. Ý kiến cá nhân đối với quá trình tự do hoá dòng vốn tại Việt Nam 77

2. Một số đề xuất nhằm thực hiện quá trình tự do hoá dòng vốn tại Việt Nam 78

2.1. Xây dựng cơ sở để thực hiện tự do hoá dòng vốn đảm bảo an ninh tài chính quốc gia 78

2.2. Kiểm soát dòng chảy vốn trong thời kỳ đầu tự do hóa 80

2.3. Thiết lập những thiết bị giảm sốc 82

2.3.1. Hệ thống dự trữ ngoại hối quốc gia 82

2.3.2. Tính linh hoạt trong chính sách tài khóa 82

2.3.3. Gia tăng vốn điều lệ trong hệ thống ngân hàng 83

2.3.4. Sử dụng chính sách thanh khoản đối ứng 83

3. Một số đề xuất nhằm kiểm soát an ninh tài chính quốc gia trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 84

3.1. Xây dựng mô hình dự báo khủng hoảng tài chính 84

3.2. Một số đề xuất nhằm kiểm soát an ninh tài chính quốc gia trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 84

3.2.1. Giải pháp kiểm soát an ninh tài chính công trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 84

3.2.2. Giải pháp kiểm soát an ninh tài chính doanh nghiệp trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 88

3.2.3. Giải pháp kiểm soát an ninh tài chính dân cư và hộ gia đình trong bối cảnh tự do hoá dòng vốn 90

KẾT LUẬN 91

PHỤ LỤC 9