1.Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Thực hiện đường lối đổi mới và mở cửa nền kinh tế, hoạt động thương

mại quốc tế của Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc và đóng góp to lớn

vào quá trình phát triển kinh tế. Thực tế cho thấy rằng, sự phát triển nhanh

chóng của thương mại quốc tế và tốc độ tăng trưởng kinh tế khá cao của

thời kỳ đổi mới và mở cửa vừa qua đã làm thay đổi hẳn diện mạo của đời

sống kinh tế và xã hội Việt Nam, không những giúp cho nền kinh tế Việt

Nam thoát khỏi tình trạng nước nghèo, mà còn tiếp tục mở ra cơ hội đưa

nước ta chuyển sang kỷ nguyên của nước có mức thu nhập trung bình trong

những thập niên tới.

Nhằm duy trì và phát huy hơn nữa vai trò của thương mại quốc tế đối với

phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện Việt Nam ngày càng liên kết chặt

chẽ hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới, việc nghiên cứu sâu hơn tác

động của nó đối với kinh tế nước ta trong thời gian qua, từ đó đề xuất định

hướng phát triển xuất khẩu và các chính sách phát triển thương mại quốc tế

phù hợp với tình hình hiện nay là rất cần thiết, đặc biệt là khi tiếp cận vấn đề

từ góc độ của kinh tế học phát triển. Vì vậy, tác giả chọn chủ đề “Tác động

của thương mại quốc tế đối với phát triển kinh tế Việt Nam” làm đề tài

nghiên cứu luận án tiến sĩ, chuyên ngành kinh tế phát triển.

2.Tình hình nghiên cứu

Trong quá trình chuẩn bị tham gia vào khu vực mậu dịch tự do ASEAN,

ký Hiệp định thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ, tham gia Tổ

chức thương mại thế giới (WTO) . các cơ quan chức năng của Chính phủ,

các viện nghiên cứu, các nhà khoa học đã có nhiều nghiên cứu đánh giá tác

động của tự do hoá thương mại đối với phát triển kinh tế theo các khía cạnh

khác nhau từ vi mô cho đến vĩ mô.

Nói chung, các công trình trên đã có nhiều đóng góp, kết luận có giá trị

giúp cho các các cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoạch định các chính

sách phát triển thương mại nói chung và thương mại quốc tế nói riêng, các

chính sách liên quan đến phát triển kinh tế đối ngoại như chính sách thu hút

đầu tư trực tiếp nước ngoài, chính sách hợp tác khoa học công nghệ, cũng

như xây dựng các bộ luật có liên quan đến thương mại, đầu tư ; giúp cho các

doanh nhân có thêm các cơ sở khoa học để xây dựng các chiến lược kinh

doanh, chiến lược xuất, nhập khẩu .Các số liệu nghiên cứu, các nhận định,

đánh giá có giá trị, cũng như các phương pháp nghiên cứu của các công trình

trước đây là cơ sở tốt để tác giả tham khảo, tra cứu, kế thừa.

Tuy vậy, các nghiên cứu về tác động của xuất khẩu, nhập khẩu đối với

tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, hiệu quả hoạt động

2

của các ngành gắn với xuất nhập khẩu; đánh giá đóng góp của các yếu tố cầu

trong đó có xuất khẩu đối với phát triển kinh tế, việc làm; tác động của nhập

khẩu với liên kết của các ngành trong nền kinh tế như thế nào chưa được

nghiên cứu một cách đầy đủ. Hầu như chưa có các công trình nghiên cứu của

nước ngoài về vấn đề này.

3. Mục đích nghiên cứu

Luận án sẽ nhằm vào các mục tiêu sau: Một là, bàn sâu thêm một số

vấn đề về tác động của thương mại quốc tế đối với phát triển kinh tế Hai là,

phân tích, đánh giá tác động của thương mại quốc tế đối với phát triển kinh

tế Việt Nam trong giai đoạn 1995-2008. Cuối cùng trên cơ sở phân tích tác

động của thương mại quốc tế đối với phát triển kinh tế, đề xuất định hướng

phát triển thương mại quốc tế đến năm 2020 và một số giải pháp thực hiện.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: Những tác động ảnh hưởng của thương mại

quốc tế đối với phát triển kinh tế Việt Nam, nhìn từ góc độ của kinh tế học

phát triển

Phạm vi nghiên cứu: Luận án chủ yếu nghiên cứu thương mại hàng

hóa và dịch vụ có trong niên giám thống kê từ năm 1995 đến năm 2007, có

cập nhật số liệu đến năm 2008; các bảng vào ra (I-O) của các năm 1996,

2000 và 2005.

5. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp trong nghiên cứu kinh tế

như phân tích – tổng hợp, quy nạp – diễn dịch, phân tích thống kê, so sánh

và áp dụng một số mô hình kinh tế lượng, mô hình cân đối liên ngành dạng

Leotief để phân tích tác động của xuất – nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ đến

phát triển kinh tế Việt Nam trong giai đoạn 1995-2008.

6. Những đóng góp mới của luận án

Bàn sâu thêm về một số tiêu chí xác định tác động của thương mại quốc

tế đối với phát triển kinh tế.

Đánh giá về tác động của thương mại quốc tế đối với tăng trưởng kinh tế,

chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của Việt

Nam giai đoạn 1995-2008; tác động liên ngành của xuất khẩu nhập khẩu đối

với giá trị gia tăng, việc làm và liên kết kinh tế.

Đề xuất một số ý tướng mới về phát triển thương mại quốc tế của Việt

Nam trong thời kỳ đến 2020.

7. Kết cấu của luận án

3

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, luận án

bao gồm 3 chương:

Chương I: Một số vấn đề lý luận chủ yếu về tác động của thương mại quốc

tế đối với phát triển kinh tế

Chương II: Thực trạng tác động của thương mại quốc tế đến phát triển kinh

tế Việt Nam giai đoạn 1995-2008

Chương III: Giải pháp chủ yếu để phát huy vai trò của thương mại quốc tế

đối với phát triển kinh tế Việt Nam trong giai đoạn đến năm 2020