MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được những thành tựu rất quan trọng. Mét trong những thành tựu đó là sự đổi mới nhận thức về chủ nghĩa xã hội (CNXH) và con đường đi lên CNXH ở nước ta. Đi lên CNXH tõ mét nước còn lạc hậu về kinh tế tất yếu phải thực hiện sù quá độ gián tiếp. Để thực hiện sự quá độ gián tiếp đó, đòi hỏi chúng ta phải tìm tòi và sử dụng đúng đắn những hình thức kinh tế trung gian, tìm ra những " chiếc cầu nhỏ" xuyên qua chủ nghĩa tư bản nhà nước để tiến lên CNXH. Do dã, cần thiết phải tìm hiểu, nghiên cứu những khâu trung gian trong sù phát triÓn xã hội, với tính cách là cơ sở lý luận cho việc xây dựng và phát triển nền kinh tế quá độ. Nhưng, như Lênin đã nói, đó cũng là vấn đề hết sức khó khăn và phức tạp.

Trong những năm vừa qua, nhiều nhà khoa học thông qua nhiều đề tài, chương trình khoa học khác nhau đã tập trung nghiên cứu vấn đề trên và đã đạt được những kết quả nhất định. Việc vận dụng những kết quả nghiên cứu đó vào thực tiễn đã góp phần làm cho nền kinh tế có bước phát triển mới, chính trị được ổn định, đời sống xã hội từng bước được cải thiện, đất nước đã ra khái cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội và bước vào giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Tuy nhiên, không phải mọi vấn đề có liên quan tới việc nắm vững và sử dụng những hình thức trung gian trong quá trình đổi mới kinh tế hiện nay đều đã được giải quyết. Đó cũng chính là nhiệm vụ trọng tâm của công tác lý luận hiện nay. Thực tiễn công cuộc đổi mới - nhất là đổi mới kinh tế ở nước ta trong những năm gần đây cho thấy, hiện tượng tả và hữu khuynh do nhận thức và vận dụng không đúng lý lận về khâu trung gian vẫn chưa hoàn toàn bị loại bỏ. Cho nên, việc tiếp tục đi sâu nghiên cứu vấn đề khâu trung gian và vận dụng nã một cách có hiệu quả vào quá trình đổi mới kinh tế ở nước ta vẫn là một đòi hỏi bức thiết cả từ phương diện lý luận lẫn phương diện thực tiễn.

2. Tình hình nghiên cứu

Trong những năm gần đây đó có mét sè công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã đề cập tới mét sè khía cạnh của vấn đề trên. Chẳng hạn: "Vấn đề nhảy vọt và khâu trung gian trong qui luật chuyển hóa về số lượng và chất lượngvà ngược lại" của Giáo sư Hồ Văn Thông (tạp chí Triết học sè 4/1980); "Lịch sử và lôgíc" của Giáo sư Lê Hữu Nghĩa (Nxb SGK Mác-Lênin, H, 1987); "Vai trò của khâu trung gian trong bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta" của Giáo sư Nguyễn Ngọc Long (tạp chí Cộng sản sè 6/1980); "Các hình thức kinh tế quá độ" của Hồng Giao (Nxb ST, H, 1987); V.E. Kzlôpxki (Liên Xô): Phép biện chứng của sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; A. Liu - bi - nin (Liên Xô): Tính tất yếu và những kiểu của các hình thức quá độ... Những công trình trên Ýt nhiều đề cập đến bản chất, vai trò và việc vận dụng khâu trung gian trong hoạt động thực tiễn cách mạng. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nào đi sâu nghiên cứu toàn diện cơ sở lý luận về khâu trung gian trong sù vận động, phát triển nói chung cũng như trong quá trình vận động từ hình thái kinh tế - xã hội này lên hình thái kinh tế - xã hội khác nói riêng; cũng chưa có công trình nào đi sâu làm rõ vai trò và ý nghĩa của nó đối với những vấn đề kinh tế, xã hội đang được đặt ra trong công cuộc đổi mới ở nước ta. Vì vậy, tác giả đi vào nghiên cứu vấn đề khâu trung gian trong sù phát triển xã hội và ý nghĩa phương pháp luận của nó đối với quá trìnhđổi mới kinh tế ở Việt Nam hiện nay,với mong muốn có những đóng góp nhất định về phương diện lý luận nhằm góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới ở nước ta vì mục tiêu, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.

3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án

Mục đích của luận án là:

Trên cơ sở làm sáng tỏ bản chất và vai trò của khâu trung gian trong