Các nhà nghiên cứu khẳng định: trong cuộc sống và hoạt động của mình, con người có hai chỗ dựa về tinh thần: đó là tri thức và giá trị.

Hai yếu tố này có liên quan chặt chẽ với nhau, song thực chất có sự khác nhau. Tri thức hướng tới sự hiểu biết tường tận về sự vật, hiện tượng trong hiện thực, còn giá trị là sự biểu hiện lý tưởng tất cả những gì quý giá đối với con người. Hay nói cách khác: "Nhận thức hướng ngoại cố gắng làm cho nội dung tri thức phản ánh chân xác khách thể, còn giá trị lại hướng nội, nhằm vươn tới sự hoàn thiện nhân cách và tìm ý nghĩa cuộc sống trong sự hòa hợp với những khởi nguyên trong sáng muôn đời" [29, tr. 59].

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ diễn ra với tốc độ chóng mặt. Nó đem lại cho con người những thay đổi lớn lao kỳ diệu, song cũng gây cho con người những tai họa khủng khiếp, phản nhân văn. Đó là môi trường sống tự nhiên bị hủy hoại, chiến tranh ngày càng sử dụng những phương tiện giết người tinh vi, tàn bạo. Đó là sự phân cực chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại: khoảng 5% dân số thế giới chiếm đến 80% của cải vật chất, đang sống thiên đường hơn mọi thiên đường, như trong trí tưởng tượng của người xưa; một phần dân số không nhỏ thì sống - đúng hơn là chết dần, chết mòn thê thảm trong nghèo đói, bệnh tật - hơn cả địa ngục mà sách vở miêu tả... Nói cách khác, thế kỷ XX đưa lại nghịch lý: "Tự nó đã vừa là nhân chứng của những phát minh khoa học và phát triển kỹ thuật công nghệ tuyệt vời, đỉnh cao mà xã hội loài người chưa từng đạt được - nhưng lại vừa là sân khấu của những tấn thảm kịch, cũng chưa từng có trước đó" [21, tr. 405]. Bài học sống còn mà thế kỷ XX đã dạy cho chúng ta là: chỉ có một thế giới an bình, khi những ai sống trên hành tinh này đều có ý thức, và có quyền như thành viên thực sự của một tập thể, cùng chia sẻ, cùng bảo vệ trái đất như ngôi nhà chung của tất cả.

Kết cấu của đề tài:

Chương 1:Những yếu tố tác động đến sự hình thành

Chương 2:Nội dung tư tưởng nhân văn truyền thống Việt Nam từ thế kỷ X đến thế kỷ XIV

Chương 3:Giá trị và phương hướng kế thừa tư tưởng nhân văn truyền thống dân tộc (X - XIV)