Bộ VIỆT NAM SỬ LƯỢC n�y, soạn giả chia ra l�m 5 thời đại. Thời đại thứ nhất l� Thượng cổ thời đại, kể từ họ Hồng B�ng cho đến hết đời nh� Triệu. Trong thời đại ấy, từ chương thứ III, b�n về x� hội nước T�u trước đời nh� Tần, phần nhiều l� những chuyện hoang đường huyền hoặc cả. Những nh� ch�p sử đời trước cũng theo tục truyền m� ch�p lại, chứ kh�ng c� di t�ch g� m� khảo cứu cho đ�ch x�c. Tuy vậy, soạn giả cũng cứ theo sử cũ m� ch�p lại, rồi cũng ph� b�nh một đ�i c�u để cho độc giả biết rằng những chuyện ấy kh�ng n�n cho l� x�c thực.

Thời đại thứ nh� l� Bắc thuộc thời đại, kể từ khi vua Vũ đế nh� H�n lấy đất Nam việt của nh� Triệu, cho đến đời Ngũ Qu�, ở b�n ta c� họ Kh�c v� Ng� xướng l�n sự độc lập. Những c�ng việc trong thời đại ấy, th� sử cũ của nước ta ch�p rất l� sơ lược. V� rằng trong thời đại Bắc thuộc, người m�nh chưa được tiến h�a, sự học h�nh c�n k�m, s�ch vở kh�ng c�, cho n�n về sau những nh� l�m sử của ta ch�p đến thời đại n�y cũng kh�ng k� cứu v�o đ�u được, chỉ theo sử T�u m� ch�p lại th�i. Vả, người T�u l�c ấy vẫn cho nước ta l� một xứ bi�n địa d� man, thường kh�ng ai lưu t�m đến, cho n�n những chuyện ch�p ở trong sử, cũng sơ lược lắm, m� đại để cũng chỉ ch�p những chuyện cai trị, chuyện giặc d�, chứ c�c c�ng việc kh�c th� kh�ng n�i đến.

Thời đại Bắc thuộc dai dẳng đến hơn một ngh�n năm, m� trong thời đại ấy d�n t�nh thế tục ở nước m�nh thế n�o, th� b�y giờ ta kh�ng r� lắm, nhưng c� một điều ta n�n biết l� từ đ� trở đi, người m�nh nhiễm c�i văn minh của T�u một c�ch rất s�u xa, dẫu về sau c� giải tho�t được c�i v�ng phụ thuộc nước T�u nữa, người m�nh vẫn phải chịu c�i ảnh hưởng của T�u. C�i ảnh hưởng ấy l�u ng�y đ� th�nh ra c�i quốc t�y của m�nh, dẫu ng�y nay c� muốn trừ bỏ đi, cũng chưa dễ một mai m� tẩy gội cho sạch được.

Thời đại thứ ba l� thời đại tự chủ, kể từ nh� Ng�, nh� Đinh cho đến Sơ Diệp nh� Hậu L�. Nước m�nh từ thời đại ấy về sau l� một nước độc lập, tuy đối với nước T�u vẫn phải xưng thần v� chịu cống, nhưng kỳ thực l� kh�ng ai x�m phạm đến c�i quyền tự chủ của m�nh.

Buổi đầu, nh� Đinh, nh� L� mới dấy l�n, c�n phải x�y đắp c�i nền tự chủ cho vững bền, phải lo sửa sang việc v� bị để chống với kẻ th� nghịch, cho n�n sự văn học kh�ng được mở nang lắm. Về sau đến đời nh� L�, nh� Trần, c�ng việc ở trong nước đ� th�nh nền nếp, kẻ cừu địch ở ngo�i cũng kh�ng quấy nhiễu nữa, lại c� nhiều vua hiền t�i giỏi nối nhau m� lo việc nước, cho n�n từ đ� trở đi việc ch�nh trị, việc t�n gi�o v� việc học vấn mỗi ng�y một khai h�a ra, l�m cho nước ta th�nh một nước c� thế lực, Bắc c� thể chống được với T�u, Nam c� thể mở rộng bờ c�i. Nh� L� v� nh� Trần lại c� c�ng g�y n�n c�i quốc hồn mạnh mẽ, khiến cho về sau đến đời Trần mạt, nh�n khi họ Hồ quấy rối, người T�u đ� toan đường ki�m t�nh, người m�nh biết đồng t�m hiệp lực m� kh�i phục lại giang sơn nh�. Kế đến nh� L�, trong khoảng một trăm năm về buổi đầu, nước m�nh cũng c� thể gọi l� thịnh trị, nhất l� về những năm Quang Thuận (1460-1469) v� Hồng Đức (1470-1497), th� sự văn trị v� v� c�ng đ� l� rực rỡ lắm. Nhưng về sau gặp những h�n qu�n bạo ch�a, việc triều ch�nh đổ n�t, kẻ gian thần dấy loạn. Mối binh đao g�y n�n từ đ�, người trong nước đ�nh giết lẫn nhau, l�m th�nh ra Nam Bắc chia rẽ, vua ch�a tranh quyền. Ấy thật l� một cuộc biến lớn trong nước vậy.

Thời đại thư tư l� Nam Bắc ph�n tranh, kể từ khi nh� Mạc l�m sự đoạt cho đến nh� T�y Sơn. Trước th� nam L�, bắc Mạc, sau th� Nguyễn nam, Trịnh bắc, sự cạnh tranh c�ng ng�y kịch liệt, l�ng ghen gh�t c�ng ng�y c�ng dữ dội. Nghĩa vua t�i mỏng mảnh, đạo cương thường chểnh mảng, nước đ� c� vua lại c� ch�a. Trong Nam ngo�i Bắc mỗi nơi một giang sơn, c�ng việc ở đ�u chủ trương ở đấy. Tuy vậy việc sửa đổi ở ngo�i Bắc cũng c� nhiều việc hay, m� việc khai khẩn ở trong Nam thật l� �ch lợi. Nhưng cuộc th�nh bại ai đ�u d�m chắc, cơn gi� bụi khởi đầu từ n�i T�y Sơn, l�m đổ n�t cả ng�i vua c�ng nghiệp ch�a. Anh em nh� T�y Sơn vẫy v�ng kh�ng được 20 năm, th� bản triều nh� Nguyễn lại trung hưng l�n, m� đem giang sơn về một mối, lập th�nh c�i cảnh tượng nước Việt Nam ta ng�y nay vậy.

Thời đại thứ năm l� Cận kim thời đại, kể từ vua Thế Tổ bản triều, cho đến cuộc Bảo hộ b�y giờ. Vua Thế Tổ khởi đầu giao thiệp với nước Ph�p để mượn thế lực m� đ�nh T�y Sơn. Nhưng về sau những vua con ch�u Ng�i đổi ch�nh s�ch kh�c, nghi�m cấm đạo thi�n ch�a, v� đ�ng của kh�ng cho ngoại quốc v�o bu�n b�n. Những đ�nh thần th� nhiều người tr� lực hẹp h�i, cứ nghiễm nhi�n tự phụ, kh�ng chịu theo thời m� thay đổi. Đối với những nước ngoại dương, th� thường hay g�y n�n sự bất h�a, l�m cho nước Ph�p phải d�ng binh lực để b�nh vực quyền lợi của m�nh. V� những ch�nh s�ch ấy cho n�n mới th�nh ra c� cuộc Bảo hộ.

Soạn giả đ� cố sức xem x�t v� g�p nhặt những sự ghi ch�p ở c�c s�ch chữ Nho v� chữ Ph�p, hoặc những chuyện rải r�c ở c�c d� sử, rồi đem tr�ch bỏ những sự huyễn hoặc đi m� soạn ra bộ s�nh n�y, cốt để người nước ta biết được chuyện nước nh� m� kh�ng tin nhảm những sự huyễn hoặc. Thời đại n�o nh�n vật ấy v� tư tưởng ấy, soạn giả cứ b�nh tĩnh cố theo cho đ�ng sự thực. Thỉnh thoảng c� một đ�i nơi soạn giả c� đem � kiến ri�ng của m�nh m� b�n với độc giả, th� dụ như chỗ b�n về danh hiệu nh� T�y Sơn th� thiết tưởng rằng sử l� của chung cả quốc d�n, chớ kh�ng phải ri�ng cho một nh� một họ n�o, cho n�n mới phải lấy c�ng l� m� x�t đo�n mọi sự việc m� kh�ng vị t�nh ri�ng để phạm đến lẽ c�ng bằng vậy.

Độc giả cũng n�n biết cho rằng bộ sử b�y l� bộ Sử lược chỉ cốt ghi ch�p những chuyện trọng yếu để h�y tạm gi�p cho những người hiếu học c� sẵn quyển s�ch m� xem cho tiện, c�n như việc l�m th�nh ra bộ sử thật l� đ�ch đ�ng, k� cứu v� ph� b�nh rất tường tận, th� xin để d�nh cho những bậc t�i danh sau n�y sẽ ra c�ng m� gi�p cho nước ta về việc học sử. B�y giờ ta chưa c� �o lụa, ta h�y mặc tạm �o vải, tuy n� xấu x� nhưng n� c� thể l�m cho ta đỡ r�t. Nghĩa l� ta h�y l�m thế n�o cho những thiếu ni�n nước ta ng�y nay ai cũng c� thể biết một đ�i ch�t sự t�ch nước nh�, cho khỏi tủi quốc hồn. Ấy l� c�i mục đ�ch của soạn giả, chỉ c� thế th�i. Nếu c�i mục đ�ch ấy m� c� thể tới được th� tưởng bộ s�ch n�y l� bộ s�ch c� �ch vậy.