Hôm nay, tôi vui mừng vì thêm một lần mang đến cho các bạn những kiến thức bổ ích về văn hoá nước nhà.

Phật giáo đã từng có lúc là quốc giáo, điều mà chưa tôn giáo nào ở Việt Nam có khả năng chiếm lĩnh. Không phải ngẫu nhiên mà Phật giáo được yêu chuộng. Khi Trần Nhân Tông xuất gia, là truyền nhân của Thiền phái Trúc Lâm chắc hẳn không phải vì trước đó các vua Lý đã đi tu và an định được đất nước. Đạo Phật có cái hay mà không dễ gì ngộ cho hết.

Có một sự thật đau lòng, Phật giáo đang phải đấu tranh từng ngày để đi đúng hướng. Một chuyện xem chừng như phi lý. Trước sự lớn mạnh của nhiều tôn giáo trên thế giới, sao Phật giáo Việt Nam không "tiếp thị" mình mà lại đấu tranh từng ngày cho nội kết? Bởi những lẽ sau đây:

- Phật là giác ngộ, đạo là con đường. Nói đạo Phật ta khoan hãy nghĩ đến một hình thái tôn giáo mà tạm hiểu (và hãy hiểu đúng) đấy là con đường đi đến giác ngộ. Hiểu thì được như vậy, nhưng giới tăng ni rồi phật tử ngày càng đông mà ý thức về con đường giác ngộ gần như mờ mịt. Thử nhìn vào giấy tiền vàng bạc, nhìn vào cảnh cúng dường, cầu an, cầu siêu... Thành thật mà nói, nhiều người đã làm Phật giáo biến chất, trở thành đạo của những người chết. Đức Thế Tôn rất đau lòng nếu biết chuyện này.

- Cái nguyên khởi của một số phật tử (ngày càng nhiều) là đi cầu "được" cái mà họ cho là có (tiền tài, vật chất...) nhưng Phật lại cho là "không" (Những cái vật chất, xác thân rồi cũng diệt, có chăm lo, vun vén cũng không cách nào giữ được). Tiếc thay, hàng năm doanh nhân đi cúng ở đền Bà Chúa Kho, cô thôn nữ thất tình lên chùa nương cửa Phật, chàng thanh niên thất chí nhưng vẫn chưa cùng đường, quyết cạo đầu để có chỗ trọ thân... Những điều đó làm cho Phật giáo bệ rạc chưa từng thấy. Đức Thế Tôn rất đau lòng nếu biết chuyện này.

Hãy hiểu và đi đúng con đường giác ngộ - Phật giáo.

Chắc chắn một điều rằng không có một tôn giáo nào lại có số lượng kinh sách dồi dào mà nội dung thâm sâu như Phật giáo. Những người trì chí, chuyên tâm tu học cả đời cũng thừa nhận mình không đọc hết kinh sách thì nói gì đến hiểu cho được, cho đúng, cho thông đạo lý giác ngộ của Thích Ca.

Khi Phật giáo truyền thừa từ Ấn Độ sang Trung Hoa, Nhật Bản, Thái Lan, Miến Điện và Việt Nam, cái tinh thần Phật giáo hoà quyện, xâm nhập vào đời sống của riêng từng quốc gia, dân tộc ấy. Điển hình như Việt Nam cũng có cho riêng mình những ông Phật, bà Chúa, ông tiên... mang đậm tính nhân đạo, tình thương. Hiểu được đạo Phật trong suốt quá trình lịch sử của đất nước ta đã khó, nói gì đến lĩnh hội giáo lý của toàn bộ kinh tạng, khi mà chúng ta chỉ là những trí thức hiếu tri, tìm sự bình an trong giác ngộ (chứ không phải chỉ để an ủi như phải lạy nhiều, cúng nhiều, niệm nhiều để cầu bình an).

Một người trí thức khi tiếp xúc với đạo Phật, sau khi đã đọc qua những sách phổ thông, khái quát về cuộc đời đức Phật và giáo pháp của ngài thì hãy nên dành ít thời gian đọc quyền "Việt Nam Phật giáo sử luận" này.

Việt Nam Phật giáo sử luận, như tên gọi là một bộ lịch sử về tư tưởng Phật giáo, các nhân vật, sự kiện và triết thuyết gắn liền với đạo Phật. Tác phẩm của Giáo sư Nguyễn Lang. Tôi muốn nói một chút về vị "giáo sư Nguyễn Lang" này.

Nguyễn Lang kỳ thực là Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Tôi biết điều này qua một buổi nói chuyện nhân chuyến về thăm Việt Nam đầu năm 2005 của thiền sư và tăng thân làng Mai. Tôi còn nhớ rõ lời Thiền sư hôm ấy: Sau khi tôi đến Paris giảng dạy về Phật giáo cho các nghiên cứu sinh đang làm luận án tiến sĩ, tôi có điều kiện tiếp cận với những tư liệu rất qúi giá mà những học giả ở Việt Nam không có được. Lúc đó tôi viết ngay cuốn "Việt Nam Phật giáo sử luận". Sau khi xuất bản, tôi lại có thêm tư liệu và viết tiếp tập 2, rồi tập 3. Nhưng vì lý do tế nhị, dù tác phẩm có giá trị, muốn được in tôi phải lấy tên "Nguyễn Lang". Nhất Hạnh là Nguyễn Lang. Nguyễn Lang là... anh ấy! (Thiền sư nhoẻn miệng cười rất ý nhị khi nói vui như thế).

Xuyên suốt qua hơn 2.000 trang sách, ta có dịp bắt gặp những tấm gương tu học, những vị môn đồ dường như sinh ra là để đi tu học để giúp đạo, độ đời. Những Khương Tăng Hội, Thường Chiếu, Hiện Quang đã là những bậc đại sư của trí tuệ; những Thiền Uyển Tập Anh, An Ban Thủ Ý với những tinh ý thâm sâu vô lượng... Đến phong trào đấu tranh vì hoà bình mà nổi tiếng nhất là "trái tim bất diệt" của đại Hoà thượng Thích Quảng Đức... Tất cả đã làm nên cái đẹp viên mãn cho nền Phật học Việt Nam.

Đây là một cuốn ebook dài hơi nhất mà Thư viện ebook đã từng thực hiện. Với gần 2.000 trang (cả ảnh minh hoạ) với hàng trăm chú thích và thư mục tham khảo, bảng tra cứu tên người... phải nói là rất khó khăn về mặt kỹ thuật trong quá trình thực hiện ebook.

Nhưng rồi, với sự cố gắng của những thành viên, vì tinh thần chia sẻ và mong muốn đối thoại cùng bạn tư tưởng qua cái hay, cái đẹp của người xưa cũng như trăn trở với thực tế Phật giáo hiện đại, chúng tôi đã hoàn thành ebook "Việt Nam Phật giáo sử luận" (toàn tập) trong thời gian gần 1 tháng.

Quá trình biên tập chắc chắn sẽ không tránh khỏi thiếu xót, chưa hoàn thiện về kỹ thuật như việc thiếu mục lục chi tiết mà chỉ có mục lục từng chương, chưa thống nhất tuyệt đối các chú thích... Những khiếm khuyết này chúng tôi sẽ tiếp tục hoàn thiện khi thời gian và kỹ thuật cho phép.