TÓM TẮT : Cuộc vận động tranh cử và “đấu tranh nghị trường” là một bộ phận đặc

biệt trong cuộc đấu tranh vì quyền dân sinh dân chủ ở Việt Nam trong thời kỳ 1936-1939 do

Đảng cộng sản Đông dương lãnh đạo. Mặc dù diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau

nhưng đây là lần duy nhất trong toàn bộ lịch sử Cận đại Việt Nam “đấu tranh nghị trường”

công khai thực sự trở thành bộ phận của phong trào yêu nước và cách mạng, đồng thời

trong tất cả các đảng cộng sản ở các dân tộc thuộc địa, Đảng Cộng sản Đông dương là

đảng duy nhất đã phát động được một cuộc đấu tranh giàu tính sáng tạo và thành công.

Sau khi chinh phục và biến Việt Nam

thành thuộc địa của họ, người Pháp đã lập

ra một hệ thống cai trị thực dân mà mục

đích chủ yếu không phải là du nhập hệ

thống chính trị dân chủ đại nghị từ “Mẫu

quốc” vào để “khai hoá văn minh” cho xứ

thuộc địa mà là nhằm cai trị và bóc lột dân

chúng bản xứ hữu hiệu hơn. Ở Nam Kỳ,

Trung Kỳ và Bắc Kỳ, từ sau Thế chiến I

thực dân Pháp đã cho cải tổ các cơ quan

tư vấn và lập ra một số cơ quan “dân cử”,

như Viện Dân Biểu Bắc Kỳ (Chambre des

Représents du Tonkin), Viện Dân biểu

Trung Kỳ (Chambre des Représents du

Peuple du de I’ Annam) và Hội đồng Quản

hạt Nam Kỳ (Conseil Colonial, thành lập từ

1880). Nhưng tất cả các cơ quan gọi là

“dân cử”, “dân biểu” đó thực ra chỉ là các

thiết chế bù nhìn, hữu danh vô thực, hoàn

toàn không có vai trò đáng kể gì trong cơ

cấu quyền lực và quá trình chính trị ở cả

ba Kỳ. Các vị “dân biểu” và các “ông hội

đồng” phần lớn là do người Pháp chọn ra

từ trong tầng lớp người thượng lưu bản

xứ, có thái độ thân chính quyền thực dân.

Một số thành viên của các viện và hội

đồng đó được chọn lựa thông qua bầu cử,

nhưng quyền bầu cử và ứng cử cũng chỉ

dành riêng cho tầng lớp thượng lưu bản

xứ, trong khi quảng đại dân chúng hoàn

toàn bị gạt ra ngoài quá trình chọn lựa ra

các vị “dân biểu”.

Do những điều kiện như trên mà chưa

bao giờ đấu tranh nghị trường thực sự trở

thành một bộ phận của phong trào vận

động dân tộc, dân chủ ở Việt Nam. Trừ

Đảng Lập hiến ở Nam Kỳ, là một tập hợp

của các phần tử thân chính quyền thực

dân, thì không một tổ chức hay chính

đảng yêu nước và cách mạng nào ở Việt

Nam có thể tham gia vào lĩnh vực đấu

tranh này, bởi lẽ tuyệt đại đa số các tổ

chức này đều là tổ chức bí mật, bị loại ra

ngoài vòng pháp luật thực dân và do đó

chỉ có thể hoạt động bất hợp pháp.

Science & Technology Development, Vol 9, No.10- 2006

Trang 20

Ngay từ khi ra đời cho tới trước năm

1936, Đảng Cộng sản Đông Dương chưa

bao giờ đặt vấn đề tiến hành đấu tranh

trên địa hạt này. Trong bối cảnh của Nam

Kỳ những năm 1933 - 1935, một số cán

bộ cộng sản đứng đầu là Nguyễn Văn

Tạo1 đã cùng liên danh với Nguyễn An

Ninh và Tạ Thu thâu tham gia các cuộc

tranh cử vào Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ

dưới danh nghĩa "Sổ lao động", chủ yếu

nhằm thông qua cuộc tranh cử đó mà công

khai lên án chính sách của thực dân Pháp,

đồng thời tuyên truyền, giác ngộ quần

chúng. Chính thông qua các cuộc đấu

tranh này mà các chiến sĩ cộng sản và yêu

nước thu thập được những kinh nghiệm

đầu tiên về đấu tranh nghị trường, công

khai.2

Cuối năm 1936, trong không khí sôi

sục của phong trào Đông Dương Đại hội,

nhóm cán bộ cộng sản hoạt động công

khai ở Hà Nội tập trung trong toà báo Le

Travail là những người đầu tiên đã mạnh

dạn phối hợp với một số nghị viên cấp

tiến của Viện Dân biểu Bắc Kỳ do Vũ

Văn An đứng đầu để đấu tranh chống lại

âm mưu phá phong trào của nhóm nghị

viên bảo thủ thân thực dân do Phạm Huy

Lục cầm đầu. Đầu năm 1937, Viện Dân

biểu Bắc Kỳ khuyết một ghế nghị viên,

nhóm Le Travail đã vận động giới thiệu

1 Lúc đó Nguyễn Văn Tạo là đảng viên của Đảng

Cộng sản Pháp

2 Về các cuộc vận động tranh cử và "đấu tranh

nghị trường" đầu tiên ở Nam Kỳ do Nguyễn Văn

Tạo.

Trịnh Văn Phú đại diện cho nhóm đứng ra

tranh cử. Giới tư sản thân thực dân thì vận

động cho con trai chủ hiệu thuốc Phúc

Bình. Kết quả là đại biểu của Le Travail

đã giành thắng lợi và trở thành nghị viên

của Viện Dân biểu Bắc Kỳ. Đây lần đầu

tiên những người cộng sản tham gia vào

một cuộc vận động tranh cử và đã giành

được thắng lợi