TÓM TẮT:Sau khi giới thiệu khái niệm an ninh con người trong xã hội hiện đại bài viết

đã phân tích một cách toàn diện và sâu sắc những cơ tiềm ẩn về chiến tranh, mâu thuẫn sắc

tộc tôn giáo mất an ninh lương thực, nguy cơ cạn kiệt tài nguyên và năng lượng v.v ở khu

vực Đông Nam Á. Đồng thời bài viết cũng phân tích các nguy cơ mất an ninh ô nhiễm môi

trường tự nhiên và xã hội ở Việt Nam và đề nghị cần phải hoạch định một chiến lược lâu dài

để phát triển bền vững.

1. AN NINH CON NGƯỜI – ĐÔI

NÉT VỀ KHÁI NIỆM

Chưa bao giờ, vấn đề an ninh con

người được đặt ra một cách khẩn thiết như

ngày nay. Nó trở thành mối quan tâm của

toàn nhân loại, là đề tài bàn thảo trong

nhiều hội nghị quốc gia và quốc tế, được

hoạch định trong chính sách của các nhà

nước vì cuộc sống của con người ngày

càng bị đe doạ bởi nhiều yếu tố bất

an:chiến tranh, nạn đói, dịch bệnh, ô nhiễm

môi trường, cạn kiệt tài nguyên Cho

nên đi tìm những yếu tố bất an chính là để

thấy rõ nguy cơ và biện pháp phòng tránh,

bảo vệ an ninh con người.

Năm 1994, Tiến sĩ Mahbub ul Haq nêu

lên khái niệm về an ninh con người

(Human Security) trong báo cáo của

UNDP về Phát triển con người. Theo thời

gian, khái niệm này dần được bổ sung và

phát triển. Vấn đề an ninh con người được

nhìn nhận từ hai góc độ: 1) sự an toàn của

con người trước những nguy cơ lâu dài

như đói khát, dịch bệnh, chiến tranh và sự

áp bức; 2) sự bảo vệ con người trước

những đe doạ bất thường và nguy hại trong

khuôn khổ gia đình, nơi làm việc hay cộng

đồng.

Nói rộng ra như cựu Tổng thư ký Liên

Hợp Quốc Kofi Annan thì an ninh con

người gắn liền với hoà bình và phát triển

của thế giới cũng như của quốc gia, khu

vực. Nó không chỉ là không có xung đột

bạo lực mà còn phải bảo đảm quyền con

người, sự quản lý tốt của nhà nước, cơ hội

tiếp cận với các điều kiện thuận lợi về giáo

dục, y tế và sự lựa chọn điều kiện phát huy

năng lực của mỗi cá nhân.

Tuy còn nhiều bàn luận song hầu như

người ta dễ gặp nhau trong quan niệm về

nội hàm của an ninh con người bao gồm 7

lĩnh vực là kinh tế, lương thực, sức khoẻ,

Science & Technology Development, Vol 12, No.01 - 2009

Trang 6 Bản quyền thuộc ĐHQG-HCM

môi trường, cá nhân, cộng đồng và chính

trị. Trong cuộc sống, những điều bất an đối

với con người bắt nguồn từ những nhân tố

tự nhiên (thiên tai) và nhân tố con người

(nhân tai). Hai nhân tố đó tác động lẫn

nhau trong mối quan hệ nhân - quả của

nhau.

Năm 2002 trong Tuyên bố chung

ASEAN – Trung Quốc tại Phnom Penh

xuất hiện một thuật ngữ mới: “an ninh phi

truyền thống”. Bản Tuyên bố nêu rõ các

nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc bày

tỏ “sự quan ngại về những vấn đề an ninh

phi truyền thống ngày càng gia tăng như

buôn lậu, ma tuý, buôn bán phụ nữ và trẻ

em, cướp biển, khủng bố, buôn lậu vũ khí,

rửa tiền, tội phạm kinh tế quôc tế và tội

phạm công nghệ cao”. Đoạn văn trên tự nó

đã nói rõ nội hàm của khái niệm này. Và tự

nhiên, người ta nghĩ đến thuật ngữ có

nghĩa đối lập của nó là “an ninh truyền

thống”. Có thể hiểu khái niệm này bao

hàm những yếu tố an ninh (và yếu tố bất

an) vốn có từ lâu đời như thiên tai, nạn đói,

dịch bệnh, chiến tranh Tất nhiên sự phân

biệt này không rạch ròi vì ngay các loại an

ninh phi truyền thống cũng đã từng xuất

hiện từ xa xưa trong lịch sử như nạn buôn

người (nô lệ, phụ nữ, trẻ em), nạn cướp

biển, nạn buôn lậu v.v

Điều đáng quan tâm chính là trong thời

đại toàn cầu hoá thì các vấn đề an ninh

không thu hẹp trong phạm vi nhỏ của địa

phương hay từng nước mà nó nhanh chóng

trở thành vấn đề của thế giới, của toàn

nhân loại. Do vậy cuộc đấu tranh gìn giữ

an ninh con người, ngăn ngừa những yếu

tố bất an, chống các nguy cơ đe doạ phải

mang tính toàn cầu, đòi hỏi sự đồng tâm và

phối hợp của các quốc gia, các tổ chức khu

vực và tổ chức quốc tế