[*]ĐẶT VẤN ĐỀ

Hiện nay, việc dạy học theo phương pháp đổi mới, bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng là một trong những yêu cầu quan trọng của giáo dục phổ thông. Để đảm bảo bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng, khai thác kiến thức một cách khoa học, sáng tạo, đòi hỏi giáo viên phải lựa chọn phương pháp dạy học, phương tiện dạy học một cách sáng tạo, linh hoạt.

Trong các tài liệu dạy học địa lý, Át-lát địa lý là một tài liệu quan trọng, nó vừa đóng vai trò là phương tiện dạy - học, vừa là tài liệu quan trọng trong thi cử và cuộc sống. Tên gọi Át-lát là một từ mượn, bắt nguồn từ thần thoại Hi Lạp. Chuyện kể rằng, thần Át-lát có sức khỏe, có thể nâng cả Trái Đất và bầu trời lên. Từ đó, người ta lấy tên Át-lát đặt cho tập hợp các bản đồ. (tiếng Anh: atlas, có nghĩa là tập bản đồ). Tuy nhiên, hiện nay, một tập Át-lát địa lý không chỉ là tập bản đồ, mà nó là tập hợp các bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh và bảng số liệu thống kê . Trong đó, các bản đồ đóng vai trò chủ đạo. Các bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh và bảng số liệu thống kê . trong Át-lát được sắp xếp một cách khoa học, phục vụ cho mục đích dạy học, có hình thức trình bày đẹp, chất lượng in tốt, dễ đọc, dễ nhớ. Mỗi tập Át-lát có tính thống nhất cao về cơ sở toán học, nội dung và bố cục.

Át-lát địa lý có nhiều loại: Át-lát địa lý thế giới, Át-lát địa lý châu lục, Át-lát địa lý khu vực, Át-lát địa lý Việt Nam .phù hợp với mục đích sử dụng cho chương trình học tập của học sinh phổ thông cũng như sử dụng trong sản xuất và đời sống. Trong trương trình giáo dục phổ thông, Át-lát địa lý Việt Nam được sử dụng rộng rãi nhất, được biết đến nhiều nhất.

Át-lát địa lý Việt Nam được xây dựng dựa trên chương trình địa lý Việt Nam, nó diễn giải các vấn đề địa lý tự nhiên, kinh tế, xã hội, đi từ cái chung đến cái riêng, từ tự nhiên đến kinh tế xã hội, từ toàn thể đến khu vực, các bộ phận. Át-lát Địa lý Việt Nam cũng như các loại Át-lát khác, nó có giá trị rất lớn trong nghiên cứu, học tập Địa lý, trong sản xuất và đời sống. Đặc biệt, trong học tập địa lý ở nhà trường phổ thông, Át-lát địa lý Việt Nam có vai trò rất quan trọng, nó có giá trị rất lớn đối với nhiều hoạt động dạy học như khai thác kiến thức mới, minh họa kiến thức, kiểm tra, đánh giá, thi cử .Át-lát địa lý Việt Nam được coi là “tài liệu” duy nhất mà học sinh được sử dụng trong tất cả các kỳ thi, từ thi học kỳ, thi học sinh giỏi các cấp đến thi tuyển sinh vào lớp 10 , thi tốt nghiệp trung học phổ thông, thi tuyển sinh đại học, cao đẳng . Vì vậy, sử dụng thành thạo và khai thác lợi thế từ Át-lát địa lý Việt Nam sẽ giúp ích rất nhiều cho mọi người trong quá trình dạy học, thi cử và cuộc sống .

Sử dụng Át-lát cũng như sử dụng các phương tiện dạy học khác, sẽ giúp học sinh khai thác, chiếm lĩnh kiến thức một cách nhẹ nhàng, nhanh chóng và lâu bền. Tuy nhiên, Át-lát địa lý Việt Nam lại là phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học duy nhất mà học sinh có thể sử dụng cả trong học tập lẫn kiểm tra, thi cử. Trong Át-lát địa lý có các bảng số liệu thống kê, biểu đồ được cập nhật giúp học sinh có các nguồn dẫn chứng quan trọng trong quá trình làm bài. Át-lát địa lý Việt Nam có giá trị rất lớn như vậy nên nhiều giáo viên đã chú ý đến việc rèn kỹ năng sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam cho học sinh.

Đã có nhiều tài liệu, cẩm nang hướng dẫn sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam, đã có nhiều sáng kiến kinh nghiệm viết về việc sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam trong dạy học, kiểm tra đánh giá môn địa lý. Tuy nhiên, đa số các cẩm nang, tài liệu này đều chỉ chú trọng cho học sinh trung học phổ thông vì đối tượng này có nhiều liên quan trong thi cử như thi tốt nghiệp trung học cơ sở, thi tuyển sinh đại học, cao đẳng, hoặc viết chung cho cả học sinh của hai bậc học.Trong khi đó, qua tìm hiểu của chúng tôi, chưa thấy công bố, phổ biến sáng kiến kinh nghiệm hay tài liệu nào về việc rèn kỹ năng sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam cho đối tượng học sinh trung học cơ sở.

Do được xây dựng trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông của môn Địa lý nên cuốn Át-lát địa lý Việt Nam được sử dụng cho 2 chương trình, 2 cấp học khác nhau, phù hợp với hai trình độ khác nhau là trung học phổ thông và trung học cở sở. Ở mỗi cấp học, phương pháp sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam có khác nhau, phù hợp với mục tiêu chương trình, chuẩn kiến thức, kỹ năng của mỗi cấp học. Chính vì lí do đó, chúng tôi lựa chọn đề tài “hình thành kỹ năng sử dụng Át-lát địa lý Việt Nam cho học sinh trung học cơ sở”