MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam cho đến nay về cơ bản vẫn là một nước nông nghiệp với hơn 80% dân số và 70% lực lượng lao động của cả nước sinh sống bằng nghề nông. Sự phát triển của ngành sản xuất nông nghiệp có ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển của cả nền kinh tế, tới an ninh lương thực quốc gia và sự ổn định chính trị - xã hội của Việt Nam.

Trong quá trình đổi mới, ngành sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam đã thu được những thành tựu khá ngoạn mục: đáp ứng được đầy đủ nhu cầu trong nước và cung cấp nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu ra nước ngoài với số lượng ngày càng tăng, thu về một lượng ngoại tệ không nhỏ, phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước.

Tuy nhiên, nền sản xuất nông sản hàng hóa của Việt Nam hiện nay vẫn đang ở trình độ thấp và phát triển thiếu ổn định. Lượng nông sản hàng hóa tuy chưa nhiều và chưa đa dạng nhưng hiện tượng ứ đọng sản phẩm, ách tắc trong khâu lưu thông thường xuyên diễn ra; giá cả hàng nông sản lên xuống thất thường. Điều này có ảnh hưởng không nhỏ tới sản xuất và đời sống của hàng chục triệu hộ nông dân, tới sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và tới cả nền kinh tế. Do vậy, vấn đề giải quyết " đầu ra" cho các nông sản hàng hóa là vấn đề cấp bách, được bàn thảo thường xuyên tại các cuộc họp, hội nghị của Đảng và Chính phủ. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập AFTA, khi hàng rào quan thuế và phi quan thuế phải dì bá, Việt Nam phải mở cửa thị trường cho hàng nông sản của các nước trong khu vực, hàng nông sản của Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt không chỉ ở thị trường khu vực, thị trường thế giới mà ở ngay tại thị trường nội địa. Mở rộng và phát triển thị trường " đầu ra" cho các hàng nông sản luôn là vấn đề khó giải quyết ngay cả đối với các nước có nền nông nghiệp phát triển.

Chính vì vậy "Thị trường tiêu thụ hàng nông sản của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập AFTA" được tác giả chọn làm đề tài luận án tiến sĩ.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến đề tài (đề tài khoa học các cấp, sách chuyên khảo, các bài báo trên các tạp chí...) có thể phân thành 4 loại sau đây:

a) Các công trình khoa học nghiên cứu về thị trường tiêu thụ hàng nông sản ở nước ta nói chung hay ở từng vùng - lãnh thổ, từng địa phương nói riêng: Trần Đình Hiên: Những vấn đề kinh tế chủ yếu của thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp Việt Nam”, Luận án tiến sĩ Kinh tế, trường Đại học quốc dân Hà Nội, 1992; " Những giải pháp chủ yếu thúc đẩy tiêu thụ nông sản hàng hóa ở nước ta". Trích báo cáo đề án: thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa để phát triển sản xuất nông nghiệp, thủy sản ở nước ta, Tạp chí Kinh tế và dự báo, sè 6, 2000; Học viện Tài chính, Viện Khoa học Tài chính: Các giải pháp tài chính mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản hàng hóa, Nxb Tài chính, Hà Nội, 2003...

Các công trình trên đã đi sâu nghiên cứu về sự bất cập giữa khả năng sản xuất, cung ứng hàng nông sản với việc tiêu thụ hàng nông sản ở thị trường trong nước cũng như ở ngoài nước. Từ đó kiến nghị các biện pháp vừa đẩy mạnh sản xuất hàng nông sản, vừa đổi mới cơ chế, chính sách đẩy mạnh lưu thông, tiêu thụ hàng nông sản.

b) Các công trình khoa học nghiên cứu về sự phát triển nông nghiệp, nông thôn ở nước ta trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế: Lê Xuân Đình: Nông nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế, Tạp chí Cộng sản, sè 11, 6/2000; Lương Văn tự - Thứ trưởng Bộ Thương mại: Nông nghiệp Việt Nam trước thách thức của hội nhập kinh tế, Tạp chí Cộng sản, sè 11, 6/2001; PGS. TS Vò Trọng Khải: Lợi thế và các bất lợi thế của nông sản Việt Nam trong bối cảnh tự do hóa thương mại, Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, số 6/2001; TS. Phạm Văn Linh: Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế với việc đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn nước ta