Lịch sử phát triển Ngân hành Trung ương (NHTƯ) của các quốc gia trên thế giới đã chỉ ra rằng không có một mô hình NHTƯ duy nhất có thể áp dụng cho tất cả các nền kinh tế. Mỗi quốc gia tuỳ thuộc đặc điểm, trình độ phát triển kinh tế và thể chế chính trị của mình mà lựa chọn mô hình NHTƯ phù hợp. Hiện nay, trên thế giới có 3 mô hình NHTƯ phổ biến là: NHTƯ trực thuộc Quốc hội, NHTƯ trực thuộc Chính phủ và NHTƯ nằm trong Bộ Tài chính. Mặc dù vậy, tính chất hoạt động của NHTƯ ở các nước đều có xu hướng hội tụ đồng nhất là về mục tiêu hoạt động chủ yếu của NHTƯ là ổn định giá cả và NHTƯ tương đối độc lập với Chính phủ.

Trên thực tế, cho đến nay, vẫn chưa có một khái niệm thống nhất về mô hình NHTƯ hiện đại. Tuy nhiên, có thể hiểu rằng đây phải là mô hình hữu hiệu đảm bảo cho NHTƯ có thể thực hiện được vai trò của mình đối với nền kinh tế, trước hết là mục tiêu ổn định giá cả. Một NHTƯ hiện đại hội tụ nhiều yếu tố tích cực và điều kiện, trong đó sự độc lập của NHTƯ là yếu tố nền tảng. Tăng cường tính độc lập của NHTƯ là xu hướng có tính nổi trội hiện nay trên thế giới, Việt Nam đang đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và Chính phủ cũng đang có những trù tính để cải cách căn bản Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và khu vực ngân hàng nói chung; vì vậy, Việt Nam cũng cần phải xem xét một cách nghiêm túc về việc nâng cao tính độc lập của NHNN. Trong khuôn khổ chủ đề: “Xây dựng NHNN Việt Nam trở thành NHTƯ hiện đại”, nâng cao tính độc lập của NHNN cần phải được xem như là một trong những điểm mấu chốt của toàn bộ tiến trình cải cách NHNN Việt Nam theo xu hướng hiện đại, hiệu quả, an toàn và hội nhập quốc tế.

Tính độc lập của một NHT