Ngân hàng Thương mại (NHTM) là tổ chức tài chính trung gian có vị trí

quan trọng nhất trong nền kinh tế, nó là một loại hình doanh nghiệp kinh doanh

trong lĩnh vực tiền tệ - tín dụng. Theo pháp lệnh ngân hàng ngày 23-5-1990 của

Hội đồng Nhà nước xác định:" Ngân hàng thương mại là tổ chức kinh doanh tiền

tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi từ khách hàng với

trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết

khấu và làm phương tiện thanh toán".

Như vậy NHTM làm nhiệm vụ trung gian tài chính đi vay để cho vay qua

đó thu lời từ chênh lệch lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi, nó thực sự là một

loại hình doanh nghiệp dịch vụ tài chính, mặc dù giữa NHTM và các tổ chức tài

chính trung gian khác rất khó phân biệt sự khác nhau, nhưng người ta vẫn phải

tách NHTM ra thành một nhóm riêng vì những lý do rất đặc biệt của nó như tổng

tài sản có của NHTM luôn là khối lượng lớn nhất trong toàn bộ hệ thống Ngân

hàng, hơn nữa khối lượng séc hay tài khoản gửi không kì hạn mà nó có thể tạo ra

cũng là bộ phận quan trọng trong tổng cung tiền tệ M1 của cả nền kinh tế. Cho

thấy NHTM có vị trí rất quan trọng trong hệ thống ngân hàng cũng như trong

nền kinh tế quốc dân.

2/ Các nghiệp vụ của NHTM.

Các NHTM có 3 loại nghiệp vụ chính, đó là nghiệp vụ nợ (huy động tạo

nguồn vốn), nghiệp vụ có (sử dụng vốn) và nghiệp vụ trung gian (thanh toán hộ

khách hàng).

2.1/ Nghiệp vụ nợ.

Đây là nghiệp vụ huy động tạo nguồn vốn dùng cho các hoạt động của

ngân hàng, bao gồm các nguồn vốn sau:

2.1.1. Nguồn vốn tự có, coi như tự có và vốn dự trữ.

- Vốn điều lệ: Đây là số vốn ban đầu được hình thành khi NHTM được thành

lập, nó có thể do Nhà nước cấp đối với NHTM quốc doanh, có thể là vốn đóng

góp của các cổ đông đối với NHTM cổ phần, có thể là vốn góp của các bên liên

3

doanh đối với NHTM liên doanh, hoặc vốn do tư nhân bỏ ra của NHTM tư nhân.

Mức vốn điều lệ là bao nhiêu tuỳ theo quy mô của NHTM được pháp lệnh quy

định cụ thể.

- Vốn coi như tự có: bao gồm lợi nhuận chưa chia, tiền lương chưa đến kỳ thanh

toán, các khoản phải nộp nhưng chưa đến hạn nộp, các khoản phải trả nhưng

chưa đến hạn trả.

- Vốn dự trữ: Vốn này được hình thành từ lợi nhuận ròng của ngân hàng được

trích thành nhiều quỹ trong đó quan trọng nhất là quỹ dự trữ và quỹ đề phòng rủi

ro, được trích theo quy định của ngân hàng trung ương.

2.1.2/ Nguồn vốn quản lý và huy động.

Nguồn vốn này chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong nguồn vốn của ngân

hàng. Đây là tài sản của các chủ sở hữu khác, ngân hàng có quyền sử dụng có

thời hạn cả vốn lẫn lãi. Nó bao gồm các loại sau:

- Tiền gửi không kỳ hạn của dân cư, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế. Nó có

mục đích chủ yếu là để bảo đảm an toàn tài sản và giao dịch, thanh toán không

dùng tiền mặt, tiết kiệm chi phí lưu thông.

- Tiền gửi có kỳ hạn của dân cư, doanh nghiệp và các tổ chức khác. Đây là

khoản tiền gửi có thời gian xác định, về nguyên tắc người gửi chỉ được rút tiền

khi đến hạn, nhưng thực tế ngân hàng cho phép người gửi có thể rút trước với

điều kiện phải báo trước và có thể bị hưởng lãi suất thấp hơn. Mục đích của

người gửi chủ yếu là lấy lãi.

- Tiền gửi tiết kiệm: đây là khoản tiền để dành của cá nhân được gửi vào ngân

hàng nhằm mục đích hưởng lãi theo định kỳ. Có 2 hình thức: một là, tiền gửi tiết

kiệm không kỳ hạn là loại tiền gửi mà người gửi có thể ký thác nhiều lần và rút

ra theo nhu cầu sử dụng và không cần báo trước; hai là, tiền gửi tiết kiệm có kỳ

hạn, là tiền gửi đến kỳ mới được rút.

- Tiền phát hành trái phiếu, kỳ phiếu theo mức cho phép của Ngân hàng Nhà

nước. Trái phiếu, kỳ phiếu có thời hạn cụ thể và chỉ đến thời hạn đó mới được

thanh toán.

Hình thức kỳ phiếu thường được áp dụng theo 2 phương thức, một là: phát

hành theo mệnh giá (người mua kỳ phiếu trả tiền mua theo mệnh giá và được trả

cả gốc lẫn lãi khi đến hạn); hai là:phát hành dưới hình thức chiết khấu (người