Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta, Đảng ta đã xác định phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Quan điểm đó đã được thể hiện rất rõ qua nhiều kỳ đại hội của Đảng cộng sản Việt Nam. Tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX tiếp tục "khẳng định" thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa là một nền kinh tế vận hành theo định hướng kinh tế nhà nước thực hiện tốt vai trò chủ đạo và cùng với kinh tế hợp tác xã trở thành nền tảng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Kinh tế nhà nước và thành phần kinh tế nhà nước là hai phạm trù khác nhau. Khi nói tới kinh tế nhà nước là nối đến những của cải tài sản thuộc sở hữu nhà nước, còn khi nói tới thành phần kinh tế nhà nước là muốn nói đến quan hệ sản xuất tiêu biểu cho chế độ đương thời. Trong điều kiện hiện nay thì đó là hệ thống doanh nghiệp nhà nước. Thành phần kinh tế nhà nước, thực chất là hệ thống các doanh nghiệp nhà nước với quy mô, cấu trúc sức mạnh riêng.

Trong hơn mười năm qua, Đảng và nhà nước ta đã thực hiện nhiều chủ trương, biện pháp tích cực nhằm đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động phức tạp và nền kinh tế, còn nhiều khó khăn gay gắt, doanh nghiệp Nhà nước đã vượt qua nhiều thử thách, đứng vững, không ngừng phát triển, góp phần quan trọng vào thành tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước, đưa đất nước ta ra khỏi khủng hoảng kinh tế, chuyển sang thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá theo định hướng XHCN.

Nhưng bên cạnh đó, DNNN cũng còn những mặt hạn chế yếu kém, có mặt rất nghiêm trọng như: quy mô còn nhỏ, cơ cấu còn nhiều bất hợp lý chưa tập trung vào những ngành, lĩnh vực then chốt, nhìn chung trình độ công nghệ còn lạc hậu, quản lý còn yếu kém, kết quả sản xuất kinh doanh chưa tương xứng với các nguồn lực: tài nguyên thiên nhiên, nguồn lao động cũng như chưa tương xứng với sự hỗ trợ của nhà nước.

Những hạn chế yếu kém của doanh nghiệp Nhà nước có những nguyên nhân khách quan. Nhưng chủ yếu là do những nguyên nhân chủ quan; chưa có sự thống nhất trong nhận thức về vai trò vị trí của kinh tế nhà nước và DNNN , về cơ chế chính sách còn chưa đồng bộ, còn nhiều điểm chưa phù hợp với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Công tác cải cách hành chính chậm, công tác quản lý, công tác đào tạo cán bộ và đội ngũ người lao động trong các DNNN vẫn còn nhiều bất cập, lãng phí...

Kết cấu đề tài này gồm:

Phần I. Cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước.

Phần II. Thực trạng thành phần kinh tế nhà nước và quá trình nâng cao vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước ở nước ta hiện nay.

Phần III. Nghiên cứu đánh giá quá trình đổi mới cải cách của thế giới làm bài học cho vấn đề nâng cao vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước (doanh nghiệp nhà nước) ở nước ta.