Cơ chế vận hành của thị trường phụ thuộc vào các yếu tố sau đây: giá cả thị trường, cầu hàng hóa, cung hàng hóa, sự cạnh tranh. Các quan hệ cơ bản vận động dưới sự chi phối của các quy luật thị trường trong môi trường cạnh tranh nhằm mục tiêu lợi nhuận.

Chủ nghĩa Mác - Lênin là một hệ thống lý luận khoa học và cách mạng, đã trải qua sự thử thách của lịch sử hơn 150 năm. Đặc điểm lớn nhất của chủ nghĩa Mác - Lê-nin là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý luận với thời đại, giải quyết những vấn đề cấp bách do thời đại đặt ra. Những thành tựu trong thế kỷ XX của chủ nghĩa Mác – Lê nin là liên tục, nghiêm túc trong việc phát triển và tìm ra những quy luật khách quan tác động vào xã hội loài người trong vòng một trăm năm lịch sử. Cơ chế vận hành của thị trường là một trong những quy luật khách quan khó nắm bắt và có sự biến chuyển khôn lường, nhanh chóng nhưng chủ nghĩa Mac – Lê nin đã đưa ra được nền tảng của sự thay đổi thị trường, giải thích những nguyên nhân dẫn đến sự hình thành giá cả, sự tác động của các yếu tố khác. Trong phần II học phần những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin, chúng ta sẽ tìm hiểu cơ chế vận hành thị trường của trước giai đoạn tư bản tự do cạnh tranh, trong giai đoạn tư bản tự do cạnh tranh, chủ nghĩa tư bản độc quyền và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, đồng thời có sự đối sánh với học thuyết kinh tế hiện đại.