MỤC LỤC

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU XÓI MÒN ĐẤT VÀ ỨNG DỤNG VIỄN THÁM VÀ GIS TRONG ĐÁNH GIÁ XÓI MÒN ĐẤT 8[FONT="]

1.1. Tổng quan về nghiên cứu xói mòn. 8[FONT="]

1.1.1 . Một số quan niệm về xói mòn. 8[FONT="]

1.1.2 . Tổng quan về phân loại xói mòn đất 9[FONT="]

1.2. Tổng quan nghiên cứu xói mòn đất trên thế giới và tại Việt Nam 10[FONT="]

1.2.1 . Nghiên cứu xói mòn đất trên thế giới 10[FONT="]

1.2.2 . Nghiên cứu xói mòn đất tại Việt Nam 12[FONT="]

1.3. Các mô hình đánh giá xói mòn đất 13[FONT="]

1.3.1 . Mô hình thực nghiệm 13[FONT="]

1.3.2 . Mô hình USLE 15[FONT="]

1.4. Phương pháp ứng dụng viễn thám và GIS trong đánh giá xói mòn đất 16[FONT="]

1.4.1 . Tính toán hệ số xói mòn do mưa (R). 16[FONT="]

1.4.2 . Tính toán hệ số chiều dài sườn và độ dốc. 17[FONT="]

1.4.3 . Ứng dụng viễn thám trong phân loại lớp phủ thực vật 21[FONT="]

1.4.4 . Xây dựng mô hình hóa tự động cho đánh giá xói mòn. 22[FONT="]

CHƯƠNG 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XÓI MÒN ĐẤT KHU VỰC YÊN CHÂU TỈNH SƠN LA 25[FONT="]

2.1. Các yếu tố́ tự nhiên. 25[FONT="]

2.1.1 . Yếu tố địa chất 25[FONT="]

2.1.2 . Yếu tố địa hình. 27[FONT="]

2.1.3 . Yếu tố khí hậu. 29[FONT="]

2.1.4 . Yếu tố thủy văn. 30[FONT="]

2.1.5 . Yếu tố thổ nhưỡng. 31[FONT="]

2.1.6 . Yếu tố lớp phủ và hiện trạng sử dụng đất 32[FONT="]

2.2. Các yếu tố kinh tế xã hội 33[FONT="]

2.2.1 . Đặc điểm các ngành sản xuất 33[FONT="]

2.2.2 . Đặc điểm dân số, việc làm và thu nhập. 34[FONT="]

CHƯƠNG 3. ỨNG DỤNG VIỄN THÁM VÀ GIS TRONG ĐÁNH GIÁ XÓI MÒN ĐẤT KHU VỰC YÊN CHÂU TỈNH SƠN LA 35[FONT="]

3.1. Mô hình đánh giá xói mòn đất 35[FONT="]

3.2. Cơ sở dữ liệu và quy trình đánh giá xói mòn đất khu vực Yên Châu. 38[FONT="]

3.2.1 . Cơ sở dữ liệu đánh giá xói mòn đất khu vực Yên Châu. 38[FONT="]

3.2.2 . Quy trình đánh giá xói mòn đất khu vực Yên Châu. 49[FONT="]

3.3. Phân tích, đánh giá xói mòn đất huyện Yên Châu tỉnh Sơn La. 55[FONT="]

3.3.1 . Xây dựng bản đồ các chỉ số xói mòn đất 55[FONT="]

3.3.2 . Thành lập bản đồ xói mòn tiềm năng và xói mòn đất 65[FONT="]

3.3.3 . Phân vùng nguy cơ xói mòn đất khu vực Yên Châu. 66[FONT="]

3.4. Đề xuất một số giải pháp khai thác, sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên đất. 67[FONT="]

Danh mục các hình

Hình 1. Mô hình của quá trình xói mòn đất do nước (sau Meyer và Wischmeier 1969) 15[FONT="]

Hình 2. Quy trình xây dựng mô hình số độ cao từ ảnh hàng không. 19[FONT="]

Hình 3. Mô hình phân tích lưu vực sử dụng công cụ phân tích không gian của ArcGIS 24[FONT="]

Hình 4. Mô hình tính toán phương trình mất đất RUSLE của N-SPECT 25[FONT="]

Hình 5. Mô hình số địa hình khu vực Yên Châu. 29[FONT="]

Hình 6. Phân loại độ dốc khu vực Yên Châu. 30[FONT="]

Hình 7. Sơ đồ phân bố hệ thống sông suối khu vực Yên Châu. 32[FONT="]

Hình 8. Mô hình số địa hình khu vực Yên Châu. 41[FONT="]

Hình 9. Sơ đồ ảnh vệ tinh SPOT 5 khu vực Yên Châu. 45[FONT="]

Hình 10. Bản đồ đất khu vực Yên Châu. 48[FONT="]

Hình 11. Quy trình tính toán hệ số R 52[FONT="]

Hình 12. Quy trình tính toán hệ số LS. 54[FONT="]

Hình 13. Quy trình đánh giá xói mòn đất theo mô hình MUSLE 55[FONT="]

Danh mục các bảng

Bảng 1. Bảng tra tương quan lớp phủ bề mặt với đường cong mưa. 43[FONT="]

Bảng 2. Lượng mưa và số ngày mưa trung bình năm trạm KTTV Yên Châu và lân cận 46[FONT="]

Bảng 3. Bảng phân loại nhóm đất 50[FONT="]

[FONT="]

MỞ ĐẦU

Tính cấp thiết của đề tài

Dưới những tác động của các nhân tố tự nhiên và hoạt động khai thác của con người, đất đai đang ngày càng bị thoái hóa và biến đổi một cách nhanh chóng. Sự tác động tiêu cực của các nhân tố tự nhiên, sự biến đổi của khí hậu toàn cầu đang hàng ngày làm cho lớp đất mặt bị biến đổi, giảm sút về chất lượng, đặc biệt là tình trạng xói mòn, thoái hoá đất trên các vùng đất dốc. Yên Châu là một huyện miền núi, biên giới của tỉnh Sơn La, nằm dọc trục quốc lộ 6, trung tâm huyện lỵ cách thị xã Sơn La 64 km, có 47 km đường biên giới với nước CHDCND Lào. Tổng diện tích tự nhiên 857,75 km2; dân số trung bình năm 2006 là 64,2 nghìn người, mật độ dân số 74,8 người/km2. Điều kiện tự nhiên phong phú thuận lợi cho việc phát triển sản xuất nông nghiệp đa dạng. cùng với đó là các hoạt động canh tác trên nền đất dốc dẫn đến nguy cơ xói mòn và bạc màu đất rất cao. Là một huyện đang có nhiều chuyển dịch về cơ cấu kinh tế xã hội do tiếp nhận dự án tái định cư thủy điện Sơn La, đặt ra những vấn đề cấp thiết trong khai thác và bảo vệ tài nguyên đất trong phát triển kinh tế xã hội.

Cho đến thời điểm hiện tại, đã có một số công trình nghiên cứu phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội của huyện Yên Châu nói riêng và tỉnh Sơn La nói chung. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào tiến hành đánh giá xói mòn đất trên cơ sở sử dụng công nghệ Viễn thám và GIS một cách chi tiết cho khu vực này.

Công nghệ viễn thám và GIS ngày càng nâng cao khả năng thu thập, xử lý và phân tích không gian. Trong đó, các bài toán hỗ trợ cho đánh giá xói mòn đất như: xử lý ảnh số, mô hình hóa địa hình, chồng ghép phân tích dữ liệu, v.v được tiến hành một cách hiệu quả và khách quan. Trên thế giới, việc nghiên cứu đánh giá xói mòn đất sử dụng công nghệ viễn thám và GIS được quan tâm tại nhiều quốc gia, đặc biệt là tại các khu vực có nguy cơ xói mòn cao. Xuất phát từ những lý do trên, học viên đã chọn đề tài: “Ứng dụng Viễn thám và GIS đánh giá xói mòn đất khu vực Yên Châu tỉnh Sơn La” cho luận văn Thạc sỹ chuyên ngành, nhằm góp phần nghiên cứu khả năng

Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu ứng dụng viễn thám và GIS đánh giá xói mòn đất của khu vực Yên Châu, tỉnh Sơn La làm cơ sở cho công tác lập quy hoạch sử dụng đất và phát triển kinh tế xã hội (KT-XH).

Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện các mục tiêu trên, tác giả sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau:

· Nghiên cứu tổng quan xói mòn đất trên thế giới và tại Việt Nam

· Nghiên cứu phương pháp ứng dụng viễn thám và GIS trong đánh giá xói mòn đất

· Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến xói mòn đất khu vực Yên Châu

· Nghiên cứu cơ sở dữ liệu và quy trình đánh giá xói mòn đất bằng viễn thám và GIS

· Xác định các chỉ số xói mòn đất khu vực Yên Châu

· Thành lập bản đồ chỉ số xói mòn đất khu vực Yên Châu

· Phân vùng nguy cơ xói mòn đất và đề xuất một sô giải pháp giảm thiểu

Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Về không gian nghiên cứu: khu vực yên Châu tỉnh Sơn La theo ranh giới hành chính huyện Yên Châu.

Về đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến xói mòn đất do mưa tại khu vực Yên Châu.

Về phương pháp nghiên cứu: ứng dụng viễn thám và hệ thông tin địa lý trong đánh giá xói mòn. Kết quả sẽ là tập hợp các bản đồ chỉ số xói mòn.

[FONT="