Cuộc Tổng khởi nghĩa nổ ra vào thời điểm rất đặc biệt: Pháp chạy, Nhật hàng, chính phủ thân Nhật tê liệt, triều đình phong kiến nhà Nguyễn bất lực, trong khi đó quân đồng minh chưa vào. Có thể nói đây là thời điểm vô cùng thuận lợi cho cuộc tổng khởi giành chính quyền trên phạm vi cả nước. Vì vậy các lực lượng vũ trang và quân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đó tận dụng thời cơ “có một không hai” đưa lại để giành chính quyền, và chúng ta đó nhanh chóng bắt tay vào công cuộc chuẩn bị cho công cuôc khời nghĩa. Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới lần thứ 2 nổ ra. Tháng 6-1940, nước Pháp bị phát-xit Đức chiếm đóng. Trước tinh hình này, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đang hoạt động ở nước ngoài, có nhận định: “Việc Pháp mất nước là một cơ hội rất thuận tiện cho cách mạng Việt Nam. Ta phải tìm cách về nước ngay để tranh thủ thời cơ. Là người có tầm nhìn chiến lược, có dự cảm thiên tài, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cho rằng, thời cơ giành độc lập đã đến với vận mệnh dân tộc. Người quyết định trở về nước đầu năm 1941, sau gần 30 năm bôn ba hoạt động ở nước ngoài