LấN ĐỒNG- CUỘC HÀNH TRèNHCỦA CÁC THẦN LINHcủa các Thần Linh
cña c¸c ThÇn Linh

PGS. TS. Ngô Đức Thịnh
Viện Nghiên cứu Văn hoá dân gian

Lên đồng (Hầu bóng, Hầu đồng) là mét nghi lễ quan trọng và tiêu biểu của Đạo Mẫu Tứ Phủ của người Việt (1). Phân biệt với nhiều hình thức tín ngưỡng tôn giáo khác, Đạo Mẫu (2) không hướng con người vào thế giới sau khi chết, mà là một thế giới hiện tại, trần tục với mong ước SỨC KHOẺ, TÀI LỘC. Tuy nhiên, trong tâm thức của người dân, để đạt tới ước vọng trần tục Êy thì điểm tựa lại là thế giới siêu nhiên với các Thần linh, các cuộc hành trình của Thần linh từ cõi hư vô trở về tái sinh trên thân xác của các ÔNG ĐỒNG - BÀ ĐỒNG trong các nghi lễ lên đồng !

Vậy các thần linh của Đạo Mẫu là ai ? Và cuộc hành trình của họ trong nghi lễ lên đồng đã diễn ra như thế nào ?

I. Thần điện của Đạo Mẫu hay gốc tích và nơi ngự trị của Thần linh

Khác với nhiều tín ngưỡng dân gian, Đạo Mẫu đã hình thành và định hình một thần điện khá đa dạng và hoàn chỉnh. Vị thần chủ tối cao của Đạo này là Thánh Mẫu, tuy có lúc, có nơi bao trùm lên trên vị Thánh Mẫu này còn có NGỌC HOÀNG hay PHẬT BÀ QUAN ÂM, nhưng đó chỉ là sự gá lắp khá lỏng lẻo từ Đạo giáo Trung Quốc hay Phật giáo mà thôi.

Thánh Mẫu là một, những lại hoá thân thành Tam vị Thánh Mẫu hay Tứ vị Thánh Mẫu trông coi các miền của vò trô: Thiên Phủ (Trời), Địa Phủ (Đất), Thoải Phủ (Nước) và Nhạc Phủ (Rừng núi). Dưới Thánh Mẫu, các vị Thần