LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài luận án

Công nghiệp hoá là con đường tất yếu đưa các nước đang phát triển thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu về kinh tế và kỹ thuật để trở thành xã hội hiện đại, văn minh. Công nghiệp hóa ở các nước đang phát triển có sự đa dạng về mô hình do việc thực hiện chiến lược công nghiệp hóa ở mỗi nước còn bị chi phối bởi ý thức hệ chính trị. Thực tế, quá trình công nghiệp hóa ở các nước đang phát triển với những thành công và hạn chế khác nhau, thậm chí có nước phải trả giá cho sự phát triển. Điều đó đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều học giả trên thế giới về con đường công nghiệp hoá của những nước này.

Malaixia là thành viên của ASEAN và có một số điểm tương đồng với Việt Nam khi bước vào công nghiệp hóa. Khi triển khai công nghiệp hoá, Malaixia đã nhanh chóng chuyển từ chiến lược thay thế nhập khẩu sang hướng về xuất khẩu và đạt được những thành công quan trọng trong phát triển kinh tế. Hoạt động xuất khẩu ngày càng đóng vai trò tích cực với tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế với sự đa dạng hoá ngành nghề hướng về xuất khẩu để chuẩn bị gia nhập hàng ngũ các nước công nghiệp mới. Thành công ấy cho thấy, nhà nước luôn là tác nhân quan trọng trong tiến trình công nghiệp hóa ở Malaixia, đặc biệt trong giai đoạn công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu.

Ở Việt Nam từ 1986 đến nay, CNH, HĐH theo đường lối đổi mới của Đảng đã thu được những kết quả kinh tế quan trọng. Đất nước đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế – xã hội và tạo tiền đề để đẩy nhanh CNH, HĐH và tăng nhanh xuất khẩu. Xuất khẩu thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hội nhập kinh tế quốc tế với việc phát huy lợi thế so sánh. Tuy nhiên, nhìn vào quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ở nước ta vẫn nảy sinh không ít những vấn đề bất cập, trong đó có vấn đề thuộc về cơ chế chính sách, về bố trí cơ cấu kinh tế v.v Vì vậy, việc nghiên cứu vai trò của nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu ở Malaixiacó ý nghĩa lý luận, thực tiễn sâu sắc với CNH, HĐH ở nước ta hiện nay khi Việt Nam đã là thành viên của WTO. Hơn nữa, từ 1986 đến nay, công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu là một trong những vấn đề quan trọng trong nội dung đường lối CNH, HĐH của Đảng và Nhà nước ta.

2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án

Thực tế cho thấy, vấn đề vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hóa ở các nước đang phát triển là phạm trù bao hàm nhiều nội dung. Những nghiên cứu về chủ đề này đã chỉ ra những tác động của nhà nước trong quá trình công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Malaixia trong thời gian qua ở những khía cạnh khác nhau.

Về nghiên cứu ở nước ngoài, có một số công trình nghiên cứu và bài viết đăng tải trên các tạp chí chuyên nghành về công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu của Malaixia, như các công trình nghiên cứu của World Bank (1993), “The East Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy” ; Haggard, Stephen (1999), “Governance and Growth: Lessons from the Asean Economic Crisis” ; Robert Wade (1990) với công trình “Governing the Market: Economic Theory and the Role of Government in East Asian Industrialization” Nhìn chung, từ các công trình này có thể thấy được các chính sách, giải pháp của nhà nước đối với phát triển kinh tế nói chung, trong đó có vấn đề thúc đẩy hoạt động xuất khẩu.

Ở Việt Nam, thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu về kinh tế Malaixia. Tác giả Đào Lê Minh và Trần Lan Hương (2001) với công trình “Kinh tế Malaixia” đã đề cập một số chính sách và giải pháp trong phát triển kinh tế của Malaixia ở tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế; PGS. TS Phùng Xuân Nhạ (2000) với công trình “Đầu tư trực tiếp nước ngoài phục vụ công nghiệp hoá ở Malaixia – Kinh nghiệm đối với Việt Nam” nghiên cứu về các chính sách, giải pháp và những kết quả, hạn chế trong thu hút FDI của Malaixia. Công trình còn đề cập đến những kinh nghiệm thu hút FDI của Malaixia có khả năng vận dụng vào Việt Nam. TS. Hoàng Thị Thanh Nhàn (2003) với công trình “Điều chỉnh cơ cấu kinh tế ở Hàn Quốc,Malaixia và Thái Lan” đã làm rõ một số chính sách và giải pháp điều chỉnh kinh tế của Malaixia sau khủng hoảng tài chính – tiền tệ châu Á năm 1997 v.v…

Nhìn chung, thời gian qua ở trong nước và nước ngoài đã có một số công trình nghiên cứu về kinh tế Malaixia hoặc nghiên cứu ở mức độ gián tiếp trong mối quan hệ kinh tế của Malaixia với các nước khu vực Đông Nam Á hay Đông Á. Những công trình ấy đã giúp người đọc thấy được tình hình kinh tế - xã hội và những quan hệ kinh tế quốc tế của Malaixia từ sau ngày giành độc lập dân tộc đến nay. Tuy nhiên, trong thực tế hiện chưa có công trình nào nghiên cứu về vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ở Malaixia. Đó là lý do nghiên cứu sinh chọn đề tài nghiên cứu: “Vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu của Malaixia - kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam”.

3. Mục tiêu của đề tài luận án

Mục đích nghiên cứu của luận án là nghiên cứu về vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ở Malaixia. Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm có ý nghĩa lý luận và thực tiễn về vai trò nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu có khả năng vận dụng với nước ta hiện nay. Việc nghiên cứu vận dụng dựa trên cơ sở xem xét những điểm tương đồng và khác biệt của hai nước Việt Nam và Malaixia trong tiến hành công nghiệp hoá và đẩy mạnh xuất khẩu.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

- Đối tượng nghiên cứu của luận án là vai trò của nhà nước Malaixia trong quá trình công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu.

- Phạm vi nghiên cứu:

Nội dung vai trò nhà nước trong công nghiệp hóa là đề tài rộng, ở đây luận án chỉ tập trung vào việc lựa chọn chiến lược và những chính sách của nhà nước nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu.

Thời gian nghiên cứu khi Malaxia bắt đầu chuyển sang thực hiện công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu (1971 – nay).

5. Các phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử. Đồng thời, luận án còn sử dụng các phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic, phương pháp nghiên cứu so sánh và phương pháp phân tích kinh tế để làm rõ nội dung nghiên cứu. Luận án đã kế thừa và sử dụng có chọn lọc những kết quả nghiên cứu về công nghiệp hóa của Malaixia trước đó. Hệ thống số liệu đã được thu thập từ nhiều nguồn để phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu. Trong thực hiện luận án, nghiên cứu sinh còn tiếp thu ý kiến đóng góp của các chuyên gia Viện Đông Nam Á, Viện Đông Bắc Á về nghiên cứu trên.

6. Những đóng góp mới của luận án

- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu.

- Làm rõ thực trạng vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ở Malaixia. Từ những thành công và hạn chế để rút ra những bài học kinh nghiệm về vai trò của nhà nước đối với công nghiệp hoá.

- Luận giải khả năng vận dụng một số kinh nghiệm của Malaixia về vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu với nước ta hiện nay.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu thành 3 chương.

Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu

Chương 2: Thực trạng về vai trò của nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Malaixia – Bài học kinh nghiệm

Chương 3: Khả năng vận dụng một số kinh nghiệm về vai trò của nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Malaixia vào Việt Nam hiện nay

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN . i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .. iii

DANH MỤC BẢNG BIỂU iv DANH MỤC HÌNH VẼ .. v

LỜI MỞ ĐẦU 1

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU.. 5

1.1. VỀ CÔNG NGHIỆP HÓA HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU 5

1.2. VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU .. 29

Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HÓA HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA MALAIXIA - BÀI HỌC KINH NGHIỆM.50

2.1. KHÁI QUÁT VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC THỜI KỲ MALAIXIA THỰC HIỆN CÔNG NGHIỆP HÓA THAY THẾ NHẬP KHẨU . 50

2.2. VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA MALAIXIA (1971 - NAY) . 57

2.3. MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU Ở MALAIXIA. 117

Chương 3 KHẢ NĂNG VẬN DỤNG MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA MALAIXIA VÀO VIỆT NAM HIỆN NAY 134

3.1. KHÁI QUÁT VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG

XUẤT KHẨU TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ, HIỆN ĐẠI HOÁ Ở NƯỚC

TA TỪ 1986 ĐẾN NAY 134

3.2. MỘT SỐ ĐIỂM TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT CỦA VIỆT NAM VÀ MALAIXIA KHI THỰC HIỆN CÔNG NGHIỆP HOÁ . 154

3.3. KHẢ NĂNG VẬN DỤNG MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC TRONG CÔNG NGHIỆP HOÁ HƯỚNG VỀ XUẤT KHẨU CỦA MALAIXIA VÀO VIỆT NAM HIỆN NAY 161

KẾT LUẬN .193

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ .196

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 197