Cỏc Mỏc, nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mỏc-Lờnin, đó khẳng định: “Xuất bản là đũn bẩy của văn hoỏ”. Bản chất hoạt động xuất bản là hoạt động truyền bỏ xó hội. Vỡ vậy, trong cơ chế thị trường hiện nay, dự sụi động trong cạnh tranh thương mại và nhanh chúng hoà nhập xu hướng quốc tế hoỏ nhưng hoạt động xuất bản nước ta vẫn nhấn mạnh vai trũ “là đũn bẩy” để đấu tranh chống sự nụ dịch văn hoỏ, lũng đoạn thụng tin, để phỏt triển nền văn hoỏ tiờn tiến, đậm đà bản sắc dõn tộc.

Mặt khỏc, Chỉ thị của Ban Bớ thư “Về nõng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản” số 42-CT/TW nờu rừ: “Hoạt động xuất bản phải coi trọng việc phục vụ nhiệm vụ chớnh trị, tư tưỏng, đỏp ứng nhu cầu đọc của nhõn dõn, đồng thời phải thực hiện tốt nhiệm vụ kinh doanh, xõy dựng ngành xuất bản trở thành một ngành kinh tế-cụng nghệ phỏt triển toàn diện vững chắc”. Như vậy Đảng và Nhà nước đó xỏc định hoạt động xuất bản là một ngành kinh tế đặc thự. Điều này cũng thể hiện rừ trong điều chỉnh mới của Luật Xuất bản năm 2004. Ngoài vị trớ là hoạt động trong lĩnh vực văn hoỏ tư tưởng thỡ hoạt động xuất bản cũn bao gồm cả hoạt động kinh doanh cỏc xuất bản phẩm nhằm mục đớch sinh lời.

Trước những định hướng đổi mới trờn, thế giới sỏch ngày càng tràn ngập với số lượng khổng lồ, nội dung phong phỳ, hỡnh thức đa dạng. Điều đú chứng tỏ sỏch luụn luụn là nhu cầu thiết yếu và là người bạn đồng hành cựng con người. Tuy nhiờn thực tế cho thấy khụng phải ấn phẩm sỏch nào cũng là “tinh hoa”, là “mún ăn tinh thần” bổ ớch đối với độc giả. Nhiều khi trong hoạt động sản xuất –kinh doanh xuất bản phẩm, cỏi cao quý về tư tưởng, cỏi lợi cho chớnh trị, cho đời sống tinh thần của xó hội khụng phải bao giờ cũng đi liền với lợi nhuận kinh tế, nếu khụng núi giữa chỳng thường cú mõu thuẫn. Do đú, một số nhà xuất bản vỡ lấy lợi nhuận làm mục tiờu chớnh mà vụ hỡnh chung đó chạy theo thị hiếu tầm thường của một bộ phận độc giả, làm phương hại đến thẫm mỹ và niềm tin của bạn đọc chõn chớnh. Bernard Grasset trong cuốn Vấn đề văn học giải thớch về nghề làm xuất bản của mỡnh, ụng đó cú một ý kiến rất đỏng học hỏi: “Nghề nghiệp của chỳng tụi ư? Trước tiờn đú là sự can đảm từ chối. Đụng đảo cụng chỳng nghiờm tỳc với việc xuất bản của thời đại chỳng ta sẽ buộc tội những người làm xuất bản tạo điều kiện thuận lợi cho sự tràn ngập những cuốn sỏch tầm thường vỡ như thế những giỏ trị thực bị nhấn chỡm”.

Thời gian gần đõy, việc cỏc cụng ty quảng cỏo, truyền thụng làm sỏch chuyờn đề đang là một xu hướng phổ biến. Việc liờn kết với nhà xuất bản để ra sỏch chuyờn đề khụng phải là cụng việc quỏ khú, cộng thờm sự thiếu giỏm sỏt, thẩm định của một số nhà xuất bản là nguyờn nhõn dẫn đến sự nở rộ hàng loạt sỏch chuyờn đề chất lượng kộm. Chỳng được quảng cỏo rầm rộ, được thiết kế măngsột, makột bỡa rất bắt mắt. Sẽ chẳng cú gỡ đỏng núi nếu như cỏc cuốn sỏch này ra đỳng tụn chỉ, mục đớch, gúp phần nõng cao nhận thức, đỏp ứng nhu cầu lành mạnh của bạn đọc và làm phong phỳ đời sống văn húa, tinh thần của nhõn dõn. Nghịch lý là ở chỗ, trong khi cỏc cuốn sỏch kinh điển, hàn lõm giỏ trị bị lóng quờn trờn cỏc giỏ sỏch thỡ với loại sỏch này, lượng người mua, lượng người tỡm đọc và bị hấp dẫn khụng phải là ớt. Phải chăng đú là bởi những cõu chuyện giật gõn, những vụ ỏn ly kỳ đó kớch thớch tớnh tũ mũ, hiếu kỳ của độc giả? Rừ ràng điều này đó phần nào gõy ảnh hưởng đến mụi trường văn húa-xó hội, thuần phong mĩ tục, lối sống của độc giả.

Cú lẽ cần ý thức rằng, bản thảo khi cũn trờn bàn biờn tập mới chỉ là sản phẩm cú tớnh cỏ nhõn, là cụng trỡnh rất riờng cú thể của một tỏc giả hay một nhúm tỏc giả nhất định. Nhưng khi bản thảo được biờn tập xong và cho phộp xuất bản, mặc nhiờn tỏc phẩm (hoặc cụng trỡnh) đú khụng cũn là sản phẩm cỏc nhõn nữa, mà đó trở thành sản phẩm xó hội. Nú cú thể tỏc động một cỏch tớch cực hay tiờu cực tới xó hội. Chớnh vỡ lẽ đú, hoạt động biờn tập - xuất bản, cụ thể ở đõy là cụng việc biờn tập - xuất bản sỏch chuyờn đề cần phải được thực hiện một cỏch nghiờm tỳc và khoa học. Vậy thực tế quy trỡnh đú diễn ra như thế nào? Liệu biờn tập viờn, “bà đỡ tinh thần” đó “đỡ đầu” cho cỏc ấn phẩm ấy được “mẹ trũn con vuụng” hay chưa?

Hơn nữa, trong thời đại kinh tế thị trường vận động liờn tục, xó hội phỏt triển khụng ngừng và nhu cầu, thị hiếu của con người ngày càng tăng đó đặt ra quy luật gay gắt đối với hoạt động xuất bản, đú là quy luật đào thải những cỏi khụng cú giỏ trị và tụn vinh những giỏ trị chõn chớnh. Cựng là sỏch chuyờn đề nhưng cú tỏc phẩm với nội dung tư tưởng tốt được bạn đọc ghi nhận, cú tỏc phẩm lại gõy nhiều ý kiến trỏi chiều, thậm chớ tạo phản cảm đối với độc giả. Đú chớnh là tớnh hai mặt của thể loại sỏch chuyờn đề. Do vậy việc xem xột cỏc ưu điểm, nhược điểm và tỏc dụng của loại sỏch này đối với xó hội cũng cần được chỳ ý.

Thờm vào đú, hiện nay nhiều loại sỏch tuy đăng ký xuất bản là sỏch chuyờn đề nhưng nội dung đưa cỏc thụng tin thời sự, đề cập đến nhiều lĩnh vực của đời sống xó hội, khụng đỳng là sỏch chuyờn đề. Hỡnh thức trỡnh bày lại như tạp chớ: cú tờn toà soạn, đỏnh số thứ tự theo định kỳ, ghi chức danh tổng biờn tập, thư ký toà soạn, địa chỉ gửi bài, hỡnh ảnh quảng cỏo giới thiệu sản phẩm và cỏc thụng tin ghi trờn cỏc loại sỏch đú khụng đỳng với cỏc quy định của Luật Xuất bản. Việc xuất bản loại ấn phẩm “nhập nhằng” giữa sỏch và tạp chớ này đó vi phạm cỏc quy định của Luật Xuất bản và Luật Bỏo chớ, gõy khú khăn cho cụng tỏc quản lý. Việc chấn chỉnh lại hoạt động xuất bản loại sỏch này cần được thực hiện một cỏch triệt để. Do đú, việc đưa ra một số kiến nghị cụ thể gúp phần nõng cao chất lượng sỏch chuyờn đề là điều cần thiết.

Theo guồng quay của xu hướng làm sỏch chuyờn đề, Nhà xuất bản Lao động - Xó hội cũng tham gia liờn kết với Cụng ty truyền thụng Hà Thế trong việc xuất bản loại sỏch này. Bờn cạnh một số ưu điểm nhất định, cỏc ấn phẩm này tồn tại khụng ớt hạn chế, vi phạm. Vỡ vậy Khoỏ luận xin đi vào tỡm hiểu hoạt động biờn tập - xuất bản loại sỏch chuyờn đề phúng sự xó hội của Nhà xuất bản Lao động - Xó hội liờn kết với Cụng ty truyền thụng Hà Thế trong năm 2006, gồm 17 đầu sỏch. Vấn đề mà tụi quan tõm là: Hàng loạt những cuốn sỏch thuộc thể loại sỏch chuyờn đề phúng sự xó hội đem đến cho bạn đọc những giỏ trị gỡ? Trong điều kiện nền kinh tế thị trường sụi động và cạnh tranh gay gắt như hiện nay, người làm sỏch đó làm sỏch như thế nào? Và đó là sỏch, vậy phải làm như thế nào để “Đọc sỏch là loại đầu tư khụng ụ nhiễm, đồng thời cũng là loại hưởng thụ khụng ụ nhiễm”? Đú cũng chớnh là những lý do khiến tụi chọn đề tài:

“Tìm hiểu hoạt động biên tập - xuất bản loại sách chuyên đề phóng sự xã hội của nhà xuất bản Lao động - Xã hội”